ΣΤ. ΟΙ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Κρούσοβο - Τύρνοβο – Μεγάροβο.
Οι τρεις βλάχικες Ελληνικές πόλεις της Βόρειας Μακεδονίας
Τα τρία φρούρια του Ελληνισμού.
Τύρνοβο
ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΠΤΩΧΟΥ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΤΥΡΝΟΒΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ
«Δεν αποτελούμε χωριστή ομάδα από το Ελληνικό γένος. Λεγόμαστε Βλάχοι. Οι πόθοι μας, τα αισθήματά μας, είναι συνταυτισμένα, αιώνες τώρα, με των ελληνοφώνων αδελφών μας.
12 Ιουνίου 1907,
Οι βλάχοι κάτοικοι στο Μεγάροβο Βόρειας Μακεδονίας
«Διακηρύσσουμε με βαθειά συναίσθηση της Ελληνικής καταγωγής μας, ότι θα παραμείνουμε στα πάτρια και ότι η βία και η καταπίεση από τους εχθρούς της πατρίδας μας δεν κατόρθωσαν, ούτε θα κατορθώσουν ποτέ να κλονίσουν τις εθνικές ελληνικές μας πεποιθήσεις».
5 Ιανουαρίου 1904
Οι βλάχοι κάτοικοι στο Τύρνοβο της Βόρειας Μακεδονίας
«Είμαστε Έλληνες στην καταγωγή και αυτό με πολλούς τρόπους και παλιότερα και τώρα το αποδείξαμε και στις τελευταίες δυστυχίες μας παραμένουμε πιστοί στην Ελληνική πατρίδα».
«Εσμέν Έλληνες την καταγωγήν ως τούτο πολλαχώς και πάλαι και νυν διετρανώσαμεν επιδειξάμενοι και εν τοις εσχάτοις δεινοπαθήμασι την εμμονήν ημών εις τα πάτρια».
24 Δεκεμβρίου 1903
Οι βλάχοι κάτοικοι στο Κρούσοβο της Βόρειας Μακεδονίας
Έγγραφο της Ελληνικής Κοινότητας της Πελαγονίας το 1903 προς τις Μεγάλες Δυνάμεις: «…λαλούμεν ελληνιστί, βουλγαριστί, βλαχιστί, αλβανιστί αλλ’ αυδέν ήττον εσμέν άπαντες Έλληνες και ουδενί επιτρέπομεν ν’ αμφισβητεί προς ημάς τούτο.»
Γάλλος Μichel Pailares: «Στο Μοναστήρι, όλοι οι Βλάχοι είναι Έλληνες ως τα βάθη της καρδιάς τους, με ελληνικές παραδόσεις και ιδανικά. Στέλνουν πάνω από δύο χιλιάδες παιδιά στα σχολεία του ελληνισμού, που τα πλουτίζουν με τις εισφορές τους. Αυτοί βρίσκονται επικεφαλής του πιο σκληρού και αμείλικτου αγώνα εναντίον της Βουλγαρίας και Ρουμανίας. Δημιούργησαν μια μυστική επιτροπή που είναι ο τρόμος των κομιτατζήδων. Ούτε ο μητροπολίτης ούτε ο Έλληνας πρόξενος μπορούν να μετριάσουν τον έξαλλο πατριωτισμό τους…».
Ο βλαχόφωνος ελληνισμός της Πελαγονίας
1. ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΟΙ ΤΟΥ ΚΡΟΥΣΟΒΟΥ
1. ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΟΙ ΤΟΥ ΚΡΟΥΣΟΒΟΥ
2. ΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΟΥΣΟΒΟ
3. ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΒΛΑΧΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΧΟΡΕΥΟΥΝ ΣΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ ΚΡΟΥΣΟΒΟ
4. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΗΛΟΒΙΣΤΑ ΜΕ ΤΗ ΜΑΓΙΑ ΤΣΟΚΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΕΡΤΖΟ
5. ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ. Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΑ ΣΚΟΠΙΑ
6. ΕΛΛΗΝΙΑΔΗΣ – ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ
7. 200.00 Έλληνες ζουν στα Σκόπια
8. ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: "ΕΛΛΑΔΑ ΜΗ ΜΑΣ ΞΕΧΝΑΣ"
Οι τοπικές παραδόσεις αναφέρουν ότι το Τύρνοβο, η μικρή αυτή πόλη χτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα από βλαχόφωνους δυτικομακεδόνες και ηπειρώτες αποκλειστικά. Η βλαχοφωνία τους κάνει ιδιαιτέρως σημαντική τη μαρτυρία του επιθεωρητή των ρουμανικών σχολείων της Μακεδονίας Lazaresco Lecanta. Σε υπόμνημά του (1901) προς τον υπουργό Δημόσιας Εκπαίδευσης της Ρουμανίας αναφέρει: «Είχα την περιέργεια να πάω στο Τύρνοβο, που το είχα επισκεφτεί και πέρυσι… Αλίμονο. Διαπίστωσα ότι το ρουμανικό σχολείο φυτοζωεί, με τον ίδιο αριθμό μαθητών: 15 αγόρια και κορίτσια. Αντίθετα, τα τρία ελληνικά σχολεία έχουν το επιβλητικό σύνολο των 375 μαθητών. Είναι σημαντικό επίσης ότι αυτά τα ιδρύματα συντηρούνται από τον κουτσοβλαχικό πληθυσμό, που πληρώνει τους δασκάλους και τις δασκάλες προσφέροντας 5.500 φράγκα κάθε χρόνο. Δεν παίρνουν ούτε μία πεντάρα από το Φανάρι ή την Αθήνα… Στους 3.000 κατοίκους, οι φιλορουμάνοι δεν ξεπερνούν τους 30. Οι υπόλοιποι είναι Έλληνες».
Στην πόλη θα ανεγερθεί ναός το 1815 και εντυπωσιακά σχολεία. Μετά τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, η ελληνική κοινότητα του Τυρνόβου είχε να αντιμετωπίσει τη σύγκρουση του βουλγαρικού με το σερβικό εθνικισμό, τη τρομοκρατία που ασκούν οι βουλγαρικές παρακρατικές ομάδες (κομιτατζήδες) και τη ρουμανική προπαγάνδα.
Το 1913, όταν περνά στον οριστικό έλεγχο των Σέρβων, στην πόλη θα κατοικούν 2.430 άτομα ή 338 οικογένειες. Η συνέχεια θα είναι η ίδια στις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν: εθνική καταπίεση και προσπάθεια αφομοίωσης όσων παρέμειναν και δεν προσφυγοποιήθηκαν.
(Επιστολή προκρίτων του Τύρνοβου που βρίσκεται στο ΑΥΕ . Στην επιστολή περιγράφονται επίσης οι κίνδυνοι από την εμφάνιση του σερβικού και του βουλγαρικού εθνικισμού : «Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι κάτοικοι της κωμοπόλεως Τυρνόβου επαρχίας Πελαγονίας, διαβλέποντες εις τας αντιξόους ενεργείας των εντεύθεν και εκείθεν του Ίστρου, δολίως εκμεταλλευομένων την άκρα αγαθότητα και δικαιοσύνην της ελληνικής φυλής , διαβλέπομεν κίνδυνον μέγιστον και δη όλεθρον επισειόμενον κατά της εθνικής ημών καταγωγής…» Καταλήγει η Επιστολή: «Διακηρύττομεν όθεν, οικειοθελώς και εν βαθεία συναισθήσει της εξ Ελλήνων ημών καταγωγής, ότι θα εμμένωμεν εις τα πάτρια και ότι η βία και η πίεσις εκ μέρους των εθνικών ημών πολεμίων ως δεν κατόρθωσαν, ουδέ θα κατορθώσωσι ποτε να κλονίσωσι τας εθνικάς ημών πεποιθήσεις…»)
Πελαγονίας
Τηλέμαχου Αγγέλου,
Μεγάροβον και Τύρνοβον:
Τα δυο Ελληνικά Φρούρια της πόλεως Μοναστηρίου και Φωλεά του Ελληνισμού της Δυτικής Μακεδονίας.
Θεσσαλονίκη 1971.
(Απόσπασμα σελ. 20-22)
Εκ των κυριωτέρων οικογενειών του Μεγαρόβου και Τυρνόβου ενθυμούμαι τα ονόματα των κάτωθι:
Βίστα, Κίζα, Μούζα, Κουφονικόλα, Γκοντζάια, Χρυσικού, Τσιάντη, Δάια, Δαφίνη, Τσαπάνου, Δοσίου, Νασιόκου, Πίκουλι, Κουρίννα, Πίσκα, Μάλτου, Δάλλα, Πιτόσκα, Μπάλτα, Πέτρου, Μισυρλή, Φία, Δαλέγκα, Σιάπκα, Σουπίλλα, Χατζητζώτζια, Δούτση, Σαμαρά, Δουδούμη, Γραμμάτα, Γραίζου, Τσάια, Καλυβιάνου, Ιατρού Αθανασίου, Καλαούζου, Καραλή, Γαρδίκη, Ζιώγα, Τερπίνη, Μορένα Ζωγράφου, Μαρκίδη, Παλιούρη, Τσιέβα, Μαρούση, Τάχου, Μούσιου, Παπαχρήστου, Γρούια, Μαρούλη, Ταουσάνη, Αγγέλου, Γούδα, Χατζηνικόλα, Χατζηστεργίου, Ζουρδούμη, Βαρζάκου, Αποστολίδη, Ταχούλα, Καραπάνου, Δένδρου, Ρεσναλή, Κίτσα, Κοντογιάννη, Δούκα, Τσιθώντι, Νάστου, Μπάνου, Καπρινίδου, Κήτα, Βόσδου, Ζιούπα, Ισμυρλή, Μέλκου, Τζιουμάκα, Δόβα, Ρόκκου, Δαμούση, Παπαμάρτση, Παπανικόλα, Παπαναούμ, Παπαστεργίου, Παπασωτήρ, Παπαγιαννάκη, Τριστακτά, Παύλε, Μωραϊτη, Κυρλατζή, Γιάκα, Μπουγιάννα, Πλατύ, Γιαννούρα, Τάσκου Γρηγόρη, Φούνη, Θάνου, Τάκη, Κώστα, Αλτηπαρμάκ, Τσιούκα, Πέτρα, Τσιαλαμάνη, Κουκόνα, Κουσουρέτα, Αντωνίου, Βισάρη, Σιδέρη, Παναγιώτου, Μπίου, Δημάνη, Αργύρη, Σιαπαρντάνη, Κώττα, Γιαννώτα, Τέρπη ή τρυφωνίδη, Παπαμιχαήλ, Μοίρα, Άγνα, Τοπάλη, Καλλίνα, Λίτσια, Σαρρή,
Στυλίδη, ευεργέτης καταθέσας εις την Εθνικήν Τράπεζα της Ελλάδος 25000 λίρες, εκ των τόκων των οποίων συνετηρούντο τα σχολεία του Μεγαρόβου.
Κουσκουρίδας, Τσέλλιος, Κατεργάρη, Μπασιακούλη, Σόνη, Ταλιαδούρου, Πανίδη, Μπλισνάκου, Δινιτσκιώτου, Παπανάκη, Μέλη, Γκιάτα, Τριανταφύλλου, Γράβα, Γκιούσια, Πάζα, Φαρμακός, Καραπάνου, Καραγιώργου, Σκιπητάρου, Λάμπρου, Τομαντίνα, Πούπα, Μακρή, Τέλλη, Καρανίκα, Πούρδα, Κύργα, Τσιακάλη, Κάξου, Αγγελίνα, Δήμας, Φουνταλής, Αποστόλου, Βαγγέλη Πασπάλη, Βάνκα, Δάδου, Μιζώτη, Νικόλα, Ζιώτα, Φουνταλή, Μπάρμπα, Κικιμέου, Καραμπόλα, Μιρόστη, Λαναρά, Μάντης, Πάνου, Τζιάνη, Καρότσα, Στάθη, Γάλλου, Μιστόλκα, Καλύνα, Καρλαγάνη, Μένα, Γίτσα, Ζιούλα, Στέρπου, Νίντζα, Σιέμου, Μπράντη, Παπανάκη, Γούσιου Χρήστου, Κέρτσου, Μιχαηλίδης, Τσικ- τάια, Γκόγκου, Μπέλλα, Γούσιου Χρίστα, Βανάρου.
Αι πλείσται των άνω οικογενειών ευρίσκονται εις Θεσσαλονίκην και Φλώριναν, μερικοί εις Μοναστήριον, Μεγάροβον και Τύρνοβον, ένας μικρός αριθμός εις Αριδαίαν, και άλλοι εις το εξωτερικόν.
Κατωτέρω αναφέρω τους εκ Μεγαρόβου και Τυρνόβου, επιδοθέντας εις ανωτέρας σπουδάς:
Ιατροί:
Γεώργιος Δοσίου, σπουδάσας εν Γερμανία εγκατεστάθη εις Κωνσταντινούπολιν και διωρίσθη αρχίατρος του Σουλτάνου, και ιδιαίτερος ιατρός του χαρεμιού. Αργότερον έλαβε και τον τίτλον του πασσά.
Δημήτριος Βαφειάδης ή Μπογιατζής, παθολόγος, εγκατασταθείς εν Μοναστηρίω.
Κωστής Αθανασίου, διαμένων πάντοτε εν Μεγάροβω.
Βασίλειος Δουδούμης, εγκατασταθείς εν Ρουμανία, τελευταίως κατέλαβεν την θέσιν του αρχιάτρου του ρουμανικού στρατού. Οι Ρουμάνοι γνωρίζοντες τα ελληνικά αισθήματα και τον πατριωτισμό του, τον ονόμαζον Γραικομάν.
Αλέξανδρος Κορίννας, εγκατεστημένος εν Κραϊόβα Ρουμανίας.
Κωνσταντίνος Πίσκας, διευθυντής του Ιπποκρατίου Ελληνικού νοσοκομείου Βουκουρεστίου.
Μιχαήλ Σιάπκας, εγκατεστημένος εν Λαρίση και χρηματίσας επί σειράν ετών δήμαρχος Λαρίσης.
Αλκιβιάδης Μάλτου, ιατρός των Σ.Ε.Κ., εγκατεστημένος εν Θεσσαλονίκη.
Περικλής Ζιώγας, ιατρός εγκατεστημένος εν Τζουμαγιά.
Νικόλαος Ταουσάνης, οφθαλμίατρος, εγκατεστημένος εν Θεσσαλονίκη.
Αχιλλεύς Γρέζου, στρατιωτικός ιατρόςτου ελληνικού στρατού.
Ιωάννης Πιτόσκας, μόλις αποφοιτήσας εκ της στρατιωτικής ιατρικής σχολής Θεσσαλονίκης, υιός του Στέργιου Πιτόσκα.
Γεώργιος Δοσίου, ιατρός, πατήρ του Μιχαήλ Δοσίου φαρμακοποιού.
Φαρμακοποιοί:
Μιχαήλ Δοσίου, εγκατεστημένος εν Φλωρίνη προ τεσσαρακονταετίας, σπουδάσας εν Κωνσταντινούπολει. Επίσης και ο υιός του Γεώργιος Δοσίου, φαρμακοποιός, σπουδάσας εν Αθήναις.
Αναστάσιος Μάλτου, γυμνασιάρχης εν τω Ελληνικώ Παρθεναγωγείω Οδησσού.
Κουσκουρίδας, γυμνασιάρχης, σπουδάσας εν Γερμανία.
Γεώργιος Κίζας μαθηματικός εν τω Γυμνάσιω Θηλέων Θεσσαλονίκης.
Αλέξανδρος Αγγέλου διδάκτωρ του εν Καλλιφόρνια ΗΠΑ Πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ, καθηγητής εν τη Ανωτάτη Εμπορική Σχολή Αθηνών.
Δημήτριος Γ. Τσιαπάνου, ποιητής και λογοτέχνης, αυτοδίδακτος, Μακεδονομάχος.
Ηρακλής Πίσκας, νομικός, εγκατεστημένος εν Βουκουρεστίω.
Μιχαήλ Ταουσάνης, νομικός, εγκατεστημένος εν Φλωρίνη.
Μιχαήλ Πίσκας, μηχανικός, εγκατεστημένος εν Βουκουρεστίω.
Δημ. Γραμμάτας, μηχανικός, διατελέσας επί σειρά ετών μηχανικός των σιδηροδρόμων Κίνας.
Μιχαήλ Παπαμιχαήλ, ιδρυτής του Πανεπιστημίου Ιασίου.
Κωνσταντίνος Παπαμιχαήλ, ταγματάρχης του ελληνικού στρατού,
Θωμάς Ζιώγας, αξιωματικός του πυροβολικού, υιός του άλλοτε διδασκάλου εν Μεγαρόβω Αποστόλου Ζιώγα.
Δημήτριος Λάλλας, μουσικός, μαθητής του περίφημου Γερμανού μουσικού Βάγνερ. Μαθητής δε του Λάλλα ο Ριάδης όστις επί σειράν ετών διετέλεσεν καθηγητής του Ωδείου Θεσσαλονίκης,
Γεώργιος Ζιώγας, δικηγόρος εγκατεστημένος εν Θεσσαλονίκη,
Αναστάσιος Νάστου, υιός του Νικολάου Νάστου ταγματάρχης εν ενεργεία,
Αθανάσιος Νάστου του Νικολάου εύελπις σφαγιασθείς υπό των συμμοριτών.
Νικόλαος Δουδούμης, γεωπόνος διευθυντής του φυτορείου Φλωρίνης και πτυχιούχος του Ωδείου Θεσσαλονίκης.
Ιωάννης Α. Τσιαπάνου, γεωπόνος,
Νικ. Μ. Αντωνίου γεωπόνος,
Μανώλης Μάνου, γεωπόνος,
Θωμάς Κατεργάρης γεωπόνος,
Θωμάς Τσιαπάνου, δασολόγος,
Σμαρώ Δουδούμη, καθηγήτρια των φυσικών,
Χριστίνα Δουδούμη, τελειόφοιτος της φιλολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
Μαρία Κίζα, παιδίατρος,
Κωνσταντίνος Ρόκκος, καθηγητής εις το Β' Γυμνάσιον αρρένων Θεσσαλονίκης
Θωμάς Κέρτσου, υποστράτηγος αεροπόρος εν αποστρατεία,
Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης, σμηναγός πεσών κατά τον συμμοριτοπόλεμον.
Bιβλιογραφία
-Χρήστος Ανδρεάδης, «Ανέκδοτα έγγραφα των κατοίκων Μεγάροβου και Τύρνοβου», περ. Μακεδονικά, εκδ. Εταιρεία ΜακεδονικώνΣπουδών, τομ. 21, σελ. 309-318, 1981
-Θεοφύλακτος Αχρίδος, Οι δεκαπέντε μάρτυρες της Τιβεριούπολης, μετάφραση Π. Βλαχάκος, εκδ. Ζήτρος, 2008
-Παναγιωτοπούλου, Άννα Α., Από τη Θεσσαλονίκη στο Κρούσοβο. Ιδεολογία, οργάνωση, και δράση της Ε.Μ.Ε.Ο. (1893-1903), μεταπτυχιακή εργασία, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φ.Λ.Σ., Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 1993,
-Κrste Bitoski, Makedonija I knezevstvo Bugarija (1893-1903), Σκόπια, 1977.
-Douglas Dakin, Ο Ελληνικός αγώνας στην Μακεδονία, εκδόσεις Κυριακίδη, 1993
-Κωσταντίνος Χολέβας, «Ο ελληνισμός της περιοχής των Σκοπίων», Πρακτικά Α΄Συνεδρίου Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού περιφέρειας Ευρώπης, Λευκωσία, 1997, σελ. 221-225.
-Σωτηρίου Στέφανος Μειονότητες και αλυτρωτισμός, εκδ. «Ευρωεκδοτική», Αθήνα 1991.
-Σωτηρίου Στέφανος, Οι βλαχόφωνοι του ευρωπαϊκού και βαλκανικού χώρου, εκδ. «Πελασγός» Αθήνα 1998.
-Δημήτρης Τσούτσας, κείμενο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ο λαός του Αλμυρού», 4 Μαρτίου 2008.
-Τζινίκου-Κακουλή Αθηνά, Γιατροί στο μακεδονικό αγώνα, εκδ. «Μαίανδρος», Θεσσαλονίκη 1996.
-Χρυσανθόπουλος Μιχαήλ, Οι Έλληνες στη Βόρειο Μακεδονία, εκδ. Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1997.
-Andonovski H, Makedonia I Vojvodin (Η Μακεδονία και η Βοϊβοντίνα), Beograd 1959.
-Ilic Tanasije, Privredne I drustvene prilike u Zemunu, 1770-1820 (Οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στο Σεμλίνο, 1779-1820), Spomenica Zemunske biblioteke, Zenum 1966.
-Pankovic Dusan, Sprske bibliografije (Σερβικές βιβλιογραφίες), Beograd 1982.
-Popovic Dusan, Beograd pre 200 godina (Το Βελιγράδι πριν από 200 χρόνια), Beograd 1935.
-Popovic Dusan, O Cincrima (Περί Κουτσοβλάχων), Beograd 1927.
-Stajic V., Cincari u Novom Sadu» (Οι Κουτσόβλαχοι του Νόβι Σαντ), Glasnik Istoriskog Drustva, u Novom Sadu, 1936.
-Terzic Slavenko, Srbja I Grcka 1856-1903 (Η Σερβία και η Ελλάδα μεταξύ 1856-1903»), Sanu, Beograd 1992.
-Σοφία Ηλιάδου-Τάχου, Το Κρούσοβο πέρα από την ιστορία και τη μνήμη 1845-1903, Αθήνα, εκδ. Ηρόδοτος, 2004
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Διαβάστε επίσης:
ΟΙ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Έλληνες του Μοναστηρίου (Βιτώλειον–Μπιτόλια)
H ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.