H ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΟ 1873 - 1874
Το άρθρο αυτό γράφτηκε με βάση την μελέτη που έγινε από τον
εκπαιδευτικό Α/θμιας Εκπ/σης κ. Ηλία Γάγαλη (με μεταπτυχιακό τίτλο στην Αγωγή της εκπαίδευσης) και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Γρεβενών «ΕΛΙΜΕΙΑ» φ. 94, σ.4. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2007. Η παρακάτω εργασία του κ. Ηλία Γάγαλη αποτελεί
μία προσπάθεια για την αποτύπωση της ελληνικής εκπαίδευσης της περιοχής Γρεβενών, η οποία την περίοδο εκείνη υπάγονταν στην Ήπειρο και όχι ακόμη στη Μακεδονία.
εκπαιδευτικό Α/θμιας Εκπ/σης κ. Ηλία Γάγαλη (με μεταπτυχιακό τίτλο στην Αγωγή της εκπαίδευσης) και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Γρεβενών «ΕΛΙΜΕΙΑ» φ. 94, σ.4. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2007. Η παρακάτω εργασία του κ. Ηλία Γάγαλη αποτελεί
μία προσπάθεια για την αποτύπωση της ελληνικής εκπαίδευσης της περιοχής Γρεβενών, η οποία την περίοδο εκείνη υπάγονταν στην Ήπειρο και όχι ακόμη στη Μακεδονία.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΡΗΓΑ, ΤΟΥ ΖΙΑΚΑ, ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΜΑΝΙΑΚΗ, ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥ ΒΕΡΡΟΥ, ΤΟΥ ΑΣΤΡΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ.
O ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΡΗΓΑΣ ΕΚ ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΙΑΚΑΣ
ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οικογένεια Μανάκια στη βρύση «Μανάκια» 1913. Ορθιοι (από αριστερά)Μιλτιάδης Μανάκιας, η αδελφή του, ο Γιάννης Μανάκιας, Καραγιάννης, Νικ. Μαχαίρας. Καθιστοί (από αριστερά) Κ. Σδούκας ή Σδουκοπούλος, η γυναίκα του Στεργιανή, οι μητέρα και πατέρας Μανάκια, η αδελφή των Μανάκια Βασιλική με το σύζυγο της Ιωάννη Πολυαραίο. Επίσης διακρίνονται τα τέκνα του Ι. Πολυαραίου, Δημήτριος, Ασπασία σύζ. Νικ. Μαχαίρα, Γεώργιος Πολυαραίος, Δεσπούλα Πολυαραίου και Μακεδονία Πολυαραίου
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ ΖΗΣΗΣ ΒΕΡΡΟΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΒΔΕΛΛΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο AΣΤΡΟΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΙΑΚΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Από τα ψηλά βουνά της Ηπείρου κατεβαίνοντας και διατρέχοντας την αρχαία Τυμφαία βλέπουμε σπαρμένα πολλά ηπειρωτικά και μακεδονικά χωριά. Είναι η Επαρχία των Γρεβενών, τα Βυζαντινά Γρίβανα, κοντά στα οποία συναντούμε κάποια ερείπια κοντά στο χωριό Τσούρχλη (Άγιος Γεώργιος).
Εδώ τα γράμματα βρίσκονται στην κατώτατή τους βαθμίδα, γιατί οι περισσότεροι κάτοικοι από τη μια μεριά ασχολούνται με την ποιμενική ζωή, αφήνουν την πατρίδα τους για έξι μήνες και κατεβαίνουν στις πεδιάδες της Θεσσαλίας, ενώ από την άλλη οι φτωχοί γεωργοί στερούνται τα μέσα να ιδρύσουν και να διατηρήσουν σχολεία.
Η Επαρχία διαιρείται σε τέσσερα τμήματα που χωρίζονται μεταξύ τους με μικρούς ποταμούς και αποκαλούνται με δικά τους ονόματα.
Ο Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός σύλλογος στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός σύλλογος στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1872. Σκοπός του ήταν να βοηθήσει εκπαιδευτικά την περιοχή της Ηπείρου στην οποία τότε ανήκε και η περιοχή της Επαρχίας Γρεβενών. Θεωρούσαν χαρακτηριστικά ότι το κυριότερο μέσο με το οποίο επιτυγχάνονταν ο σκοπός τους ήταν η εξάπλωση της Δημοτικής εκπαίδευσης και αυτό γίνονταν με τη σύσταση και υποστήριξη σχολείων είτε με χρήματα είτε με βιβλία.
Το 1873-1874 συντάχθηκε από το Δ. Μαλιάδη η σπουδαιότατη έκθεση της επιτροπής που ορίστηκε και διαβάστηκε στο Σύλλογο από τον Γ. Χασιώτη στις 19 Μαΐου του 1874 και καταχωρήθηκε στην επετηρίδα του.
Η πρώτη σκέψη ήταν να γίνει μια πρώτη καταγραφή των σχολείων στους οικισμούς της Ηπείρου με τους δασκάλους που απασχολούνταν.
Αυτό γίνεται με τη βοήθεια επιτροπών σε κάθε περιοχή. Για την επαρχία Γρεβενών στη διαρκή επιτροπή της περιοχής συμμετείχαν ο Μητροπολίτης, ο Γεώργιος Καρά Στεργίου, ο Ανδρέας Οικονόμου και ο Χριστούλης Λαδάς.
Η καταγραφή δείχνει και τη διοικητική διαίρεση της κάθε επαρχίας εκείνη την εποχή. Στην επαρχία Γρεβενά υπήρχαν τέσσερα τμήματα:
Τμήμα Τζούρχλη με 22 χωριά
Τμήμα Χάσια με 23 χωριά
Τμήμα Βέντσια με 22 χωριά και
Τμήμα Βλάχων με 24 χωριά και την πόλη των Γρεβενών.
Καταγράφηκε επίσης ο αριθμός των μαθητών που φοιτούσαν, οι πηγές χρηματοδότησης απ’ όπου οι δάσκαλοι αμείβονταν καθώς και ο πληθυσμός των χωριών της Ηπείρου. Επίσης τα σχολεία διαχωρίζονται ανάλογα με τον τύπο τους. έτσι έχουμε τα κοινά σχολεία ,τα αλληλοδιδακτικά, τα μεικτά και τα ελληνικά αλληλοδιδακτικά που λειτουργούσαν συνήθως σε πολυπληθείς κωμοπόλεις. Καταγράφονται επίσης τα χωριά που δεν έχουν σχολεία.
Καταγράφονται μονάχα τα χωριά που είχαν χριστιανούς και καταμετρώνται μονάχα οι άρρενες. Παράλληλα δηλαδή γίνεται και μια απογραφή που αποτυπώνει την πραγματική πληθυσμιακή κατάσταση της Ηπείρου γενικότερα και της Επαρχίας Γρεβενών που μας ενδιαφέρει περισσότερο.
Τέλος γίνεται έκθεση για το κάθε τμήμα ξεχωριστά και μια συνολική για την Επαρχία Γρεβενών όπου γίνονται προτάσεις για να βελτιωθεί η εκπαιδευτική κατάσταση που χαρακτηρίζεται τραγική.
Γενικό πόρισμα για την εκπαιδευτική κατάσταση της Επαρχίας Γρεβενών το 1874.
«Συνολικά στην επαρχία Γρεβενών που έχει 32.770 Έλληνες χριστιανούς κατοίκους (έχει και περίπου 8000 μουσουλμάνους Βαλαάδες ,δηλαδή εξισλαμισμένους χριστιανούς), έχει τα παρακάτω σχολεία:
Κοινά σχολεία 37.
Αλληλοδιδακτικά 4.
Ελληνοαλληλοδιδακτικό -Μεικτό 1.
Ελληνικά και αλληλοδιδακτικά σχολεία 2 (είναι τύπος σχολείου κι όχι αυτό που υποδηλώνει).
Σ’ αυτά φοιτούν συνολικά 2.070 μαθητές και δαπανώνται 45.550 γρόσια.
Από αυτά είναι φανερό σε όλους ότι η επαρχία αυτή σήμερα (1873-1874) βρίσκεται σε αξιοδάκρυτη πνευματική κατάσταση ανάλογα με τον πληθυσμό της, υπάρχει απαραίτητη ανάγκη να ληφθεί γρήγορα φροντίδα για να ιδρυθούν νέα δημοτικά σχολεία, νηπιαγωγεία και Παρθεναγωγεία».
(Σημερινή σημείωση: όπως καταλαβαίνει ο καθένας που διαβάζει τα παραπάνω οι ανησυχούντες τότε πανάξιοι έλληνες εκπαιδευτικοί για εκείνη την «αξιοδάκρυτη πνευματική κατάσταση» του νομού Γρεβενών, τι θα έλεγαν για την σημερινή. Το 2015 υπάρχουν λιγότερα σχολεία στην περιοχή, οι δάσκαλοι συνήθως αδιαφορούν για την αληθινή παιδεία των μαθητών τους, τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, η έλλειψη οράματος και ο αριστερισμός, που είναι και η πραγματική κατάρα της νεοελληνικής κοινωνίας, καθιστούν την υπόθεση παιδεία σήμερα ένα αληθινό εφιάλτη).
Βιβλιογραφία
1. Επετηρίς του εν Κωνσταντινουπόλει Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, Έτος Β΄ 1873-1874, σ.197-202,Κωνσταντινούπολη1875, Τύποις Βοττυρά .
2. Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός, Γρεβενών Επαρχία, ,τ.4,Αθήνα 1930.
3. Β. Παπανικολάου, Ερειπωμένα χωριά , Ημερολόγιον Δυτικής Μακεδονίας 1938,σ.169-170.
4. Μητροπολίτου Σεργίου, Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου (1874-1888) μετά παραρτήματος διαθηκών (1882-1887), Ιερά Μητρόπολις Γρεβενών, Γρεβενά 2004.
5. Μητροπολίτου Σεργίου Σιγάλα ,Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κλήμεντος (1888-1896) μετά παραρτήματος διαθηκών (1893-1896), Ιερά Μητρόπολις Γρεβενών, Γρεβενά 2004.
6. Απόστολος Παπαδημητρίου, Παλιά και νέα ονομασία, Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών, τ. Α΄, σ:452-453,Γρεβενά 2002.
7. Ηλία Γάγαλη: «Η περιοχή Ηρακλεωτών στις σελίδες των εφημερίδων της Κοζάνης 1914-1941».
9. «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών» του Απόστολου Παπαδημητρίου
11. Η ΓΑΛΛΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ 1916-1917
Σε ποιόν άλλον νομό της Ελλάδος θα μπορούσε να
βρει κανείς γιγαντιαία… μαμούθ, την μεγαλύτερη ποικιλία μανιταριών, ένα από τα δημοφιλέστερα χιονοδρομικά κέντρα, έναν Δρυμό που κόβει την ανάσα και δεκαεφτά πέτρινα γεφύρια να συναγωνίζονται το ένα το άλλο σε ομορφιά;
1. ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (Τζούρχλη).
Το τμήμα Τσούρχλη που ονομάστηκε έτσι από το χωριό αυτό που είναι όντως αρχαιότατο έχει όμοια 24 χωριά τα εξής:Ασπρόκαμπος, Λείψι, Βιβίστι (Εκκλησιές), Ρατοβίστι (Ροδιά), Δερβέν (Σύδενδρο), Παλαιοκόπρη (Δασάκι),Βηλιά (Οροπέδιο),Κονσκίστη (Ελεύθερο) και Σειρήνι Μικρό με 1406 κατοίκους δεν έχουν σχολεία.
Τα χωριά :Κουσκό (Ταξιάρχης),Σούμπινο (Κοκκινιά),Σπάτα (Πολύδενδρο), Τσιούρχλη (Άγιος Γεώργιος),Βίτσι (Λόχμη), Ρατοσίνιστα (Μέγαρο), Πικριβενίτσα (Αμυγδαλιές),Κριθαράκι, Ντοβρούνιστα (Κληματάκι),Μηλιά και Σειρήνι Μεγάλο που έχουν 2888 κατοίκους έχουν κινά σχολεία στα οποία φοιτούν 215 μαθητές και δαπανώνται 4050 γρόσια για τη μισθοδοσία των δασκάλων.
Δυο χωριά:το Βαντσκό (Κυδωνιές) και το Στιζιάχι (Αηδόνια) με 782 κατοίκους έχουν αλληλοδιδακτικά σχολεία στα οποία φοιτούν 70 μαθητές και δαπανώνται 2800 γρόσια για τη μισθοδοσία των δασκάλων.
Αιτείται η σύσταση δυο αλληλοδιδακτικών σχολείων στο Τζούρχλη (Άγιο Γεώργιο) και στο Βαντζκό (Κυδωνιές).
Μέσα στην παρένθεση αναφέρονται οι σημερινές ονομασίες των οικισμών. Κάποιοι οικισμοί διατήρησαν το παλιό τους όνομα και δεν έχουν δίπλα νέο σε παρένθεση.
Αρκετοί πολύ μικροί οικισμοί διαλύθηκαν από τότε και αναφέρονται με το παλιό τους όνομα. Όταν υπάρχει αναφορά σε κατοίκους εννοεί τους άρρενες έλληνες χριστιανούς κατοίκους των οικισμών επομένως για να βρούμε το συνολικό χριστιανικό πληθυσμό του οικισμού θα πρέπει να διπλασιάσουμε τον αριθμό των κατοίκων του κάθε οικισμού.
1. ΑΣΠΡΟΚΑΜΠΟΣ: έχει 58 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
2. ΚΟΥΣΚΟ (ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ): έχει 130 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γρόσια αμειβόμενος από την εκκλησία, μαθητές 15.
3. ΣΟΥΜΠΙΝΟ (ΚΟΚΚΙΝΙΑ): έχει 74 κατοίκους (κι εδώ έχουμε και μουσουλμάνους) και εδώ υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γρόσια από την εκκλησία και την κοινότητα, μαθητές 20.
4. ΣΠΑΤΑ (ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΟ): έχει 86 κατοίκους, κοινό σχολείο, που μισθοδοτείται με μισθό 250 γρόσια από την εκκλησία και τούς μαθητές, οι οποίοι είναι γύρω στους 20.
5. ΤΣΙΟΥΡΧΛΗ (ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ): έχει 196 χριστιανούς κατοίκους (υπήρχαν και μουσουλμάνοι), κοινό σχολείο, μαθητές 30,ο διδάσκαλος ιερέας αμείβεται με μισθό 300 γρόσια από την εκκλησία, ενταύθα επειδή το χωριό είναι κεντρικό και μπορεί να συγκεντρώσει και μαθητές από τα γύρω μικρά χωριά απαιτείται η σύσταση αλληλοδιδακτικού σχολείου.
6. ΚΥΔΩΝΙΕΣ (ΒΑΝΤΟΚΟ): Είναι προφανέστατα το Βαντσκό, έχει 241κατοίκους,αλληλοδιδακτικό σχολείο, μαθητές γύρω στους 40,ο μισθός του δασκάλου είναι λίρες, οι 10 λίρες από την εκκλησία. Εδώ υπάρχει ανάγκη τακτικού δασκάλου, από τα εισοδήματα της εκκλησίας πληρώνεται το μισό του μισθού του.
7. ΛΕΙΨΙ: έχει 60κατοίκους, χωρίς σχολείο.
8. ΒΙΤΣΙ(ΛΟΧΜΗ): έχει 57 κατοίκους, υπάρχει το χειμώνα κοινός δάσκαλος αμειβόμενος με μισθό 200 γρόσια από την εκκλησία, μαθητές 10.
9. ΒΙΒΙΣΤΙ (ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ): έχει 44 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
10. ΡΑΤΟΣΙΝΙΣΤΑ (ΜΕΓΑΡΟ): έχει 204 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος που πληρώνεται με μισθό 400 γροσίων από την εκκλησία, οι μαθητές είναι γύρω στους 30.
11. ΡΑΤΟΒΙΣΤΙ (ΡΟΔΙΑ): έχει108 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
12. ΔΕΡΒΑΝ (ΣΥΔΕΝΔΡΟ): Είναι το Τριβένι το οποίο έχει 87 κατοίκους χριστιανούς (στο χωριό κατοικούσαν και μουσουλμάνοι), δε διαθέτει σχολείο.
13. ΠΙΚΡΙΒΙΝΙΤΣΑ (ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ): έχει236 κατοίκους, υπάρχει γραμματοδιδάσκαλος με ετήσιο μισθό 1000 γροσίων μισθοδοτούμενος από την εκκλησία.
14. ΚΡΙΘΑΡΑΚΙΑ: έχει 52 κατοίκους, το χειμώνα διατηρείται δάσκαλος κοινός με μισθό 250 γρόσια, ο οποίος πληρώνεται από την εκκλησία και τούς μαθητές, οι οποίοι είναι 10.
15. ΠΑΛΑΙΟΚΟΠΡΙΑ (ΔΑΣΑΚΙ): έχει 40 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
16. ΝΤΟΒΡΟΥΝΙΣΤΑ (ΚΛΗΜΑΤΑΚΙ): έχει 132 χριστιανούς κατοίκους (στο χωριό κατοικούσαν και μουσουλμάνοι), υπάρχει δάσκαλος κοινός με ετήσιο μισθό 750 γροσίων και πληρώνεται από την εκκλησία και των μαθητών, οι οποίοι είναι γύρω στους 20.
17. ΒΗΛΙΑ(ΟΡΟΠΕΔΙΟ): έχει κατοίκους 103,χωρίς σχολείο.
18. ΚΟΝΣΚΙΣΤΗ (ΕΛΕΥΘΕΡΟ): (είναι το χωριό Κοντσικιώτη):έχει114 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
19. ΜΗΛΙΑ: έχει103 χριστιανούς κατοίκους (στο χωριό κατοικούν και μουσουλμάνοι) ,υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων και πληρώνεται από την εκκλησία, μαθητές 20.
20. ΣΕΙΡΙΝΙ ΜΕΓΑΛΟ: έχει 170 χριστιανούς(κατοικούν και μουσουλμάνοι), υπάρχει και εδώ κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.
21. ΣΕΙΡΙΝΙ ΜΙΚΡΟ: έχει 89 κατοίκους, χωρίς σχολείο .
22. ΣΤΙΖΙΑΧΙ(ΑΗΔΟΝΙΑ): έχει 150 κατοίκους, έχει συσταθεί αλληλοδιδακτικό σχολείο, ο μισθός του δασκάλου είναι 1800 γρόσια συν την τροφή και αμείβεται από τα εισοδήματα της εκκλησίας.
Συνοπτικός πίνακας εκπαιδευτικής κατάστασης ελληνικών χριστιανικών σχολείων περιοχής Αγίου Γεωργίου Τζούρχλη Γρεβενών το 1873-1874.
α/α
|
Νέο όνομα
και παλιό του
οικισμού
|
Άρρενες κάτοικοι
Χριστιανοί
|
Δάσκαλοι
|
μαθητές
|
Σχολεία
|
Μισθός
Σε γρόσια
|
Τους χρηματοδοτεί
|
1
|
Ασπρόκαμπος
|
58
|
-
|
-
|
-
|
-
| |
2
|
Κουσκό
Ταξιάρχης
|
130
|
1
|
15
|
Κοινό
|
200
|
Εκκλησία
|
3
|
Σούμπινον
Κοκκινιά
|
74
|
1
|
20
|
Κοινό
|
300
|
Εκκλησία
κοινότητα
|
4
|
Σπάτα
Πολύδενδρο
|
86
|
1
|
20
|
Κοινό
|
250
|
εκκλησία
μαθητές
|
5
|
Τσιούρχλη
Άγ.Γεώργιος
|
196
|
1
|
30
|
Κοινό
|
300
|
Εκκλησία
|
6
|
Βαντοκό
(Βαντσκό) Κυδωνιές
|
241
|
1
|
40
|
Άλληλο-
διδακτικό
|
10λίρες
|
Εκκλησία
ήμισυ
|
7
|
Λείψι
|
60
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8
|
Βίτσι
Λόχμη
|
57
|
1
|
10
|
Κοινό
|
200
|
Εκκλησία
|
9
|
Βιβίστι
Εκκλησιές
|
44
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
10
|
Ρατοσίνιστα
Μέγαρο
|
204
|
1
|
30
|
Κοινό
|
400
|
Εκκλησία
|
11
|
Ρατοβίστι
Ροδιά
|
108
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
12
|
Δέρβαν(Τριβένι)
Σύδενδρο
|
87
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
13
|
Πικριβενίτσα
Αμυγδαλιές
|
236
|
1
|
20
|
Κοινό
|
1000
|
Εκκλησία
|
14
|
Κριθαράκια
|
52
|
1
|
10
|
Κοινό
|
250
|
Εκκλησία
|
15
|
Παλιοκόπρια
Δασάκι
|
40
|
-
|
-
|
-
|
-
| |
16
|
Ντοβρούνιστα
Κληματάκι
|
132
|
1
|
20
|
Κοινό
|
750
|
Εκκλησία
μαθητές
|
17
|
Βηλιά
Οροπέδιο
|
103
|
-
|
-
|
-
|
-
| |
18
|
Ελεύθερον
|
114
|
-
|
-
|
-
|
-
| |
19
|
Μηλιά
|
103
|
1
|
20
|
Κοινό
|
200
|
Εκκλησία
|
20
|
Σειρίνι Μεγάλο
|
170
|
1
|
20
|
Κοινό
|
200
|
Εκκλησία
|
21
|
Σειρίνι
Μικρό
|
89
|
-
|
-
|
-
|
-
| |
22
|
Στιζιάχι
Αηδόνια
|
150
|
1
|
30
|
Αλληλο-
διδακτικό
|
1800και
τροφή
|
Εκκλησία
|
2534
|
13
|
285
|
11 Κοινά
2 Αλληλ.
|
6850
|
ΟΙ ΔΡΑΚΟΛΙΜΝΕΣ ΣΤΑ ΟΡΗ ΤΟΥ ΛΥΓΚΟΥ
Γενική αποτίμηση για την εκπαιδευτικά κατάσταση ελληνικών χριστιανικών σχολείων περιοχής Αγίου Γεωργίου Τζούρχλη Γρεβενών το 1873-1874.
Διαπιστώνουμε ότι από τα χωριά που ανήκαν στο τμήμα Τζούρχλη απουσιάζουν τα χωριά Κρύφτσι (Κιβωτός), Ντοβράτοβο (Βατόλακκος) και Γκομπλάρ (Μυρσίνα) που κατοικούνταν αμιγώς από μουσουλμάνους καθώς και η πόλη των Γρεβενών που ήταν και η πρωτεύουσα της επαρχίας με τη συνοικία Βαρώσι τα οποία αναφέρονται στο τμήμα Βλάχων. Η πόλη ανήκε στο τμήμα Τζούρχλη και η περιοχή Βαρόσι της Μητροπόλεως ανήκε κανονικά στο τμήμα Βλάχων. Επειδή όμως αποτελούσαν ουσιαστικά μια ενότητα με δυο οικισμούς περιγράφονται παρακάτω στο τμήμα Βλάχων.
Ένα δεύτερο στοιχείο που επισημαίνεται στο τέλος και είναι πολύ σημαντικό είναι ότι: Οι κάτοικοι απάντων των χωρίων της επαρχίας Γρεβενών περιορίζονται εις τους άρρενες. Με λίγα λόγια δε μετρούσαν τις γυναίκες. Έτσι για να βρούμε τον πραγματικό χριστιανικό πληθυσμό των χωριών θα πρέπει να διπλασιάσουμε τους αριθμούς που μας δίνει η Επετηρίδα.
Χωριά που διατηρούν και σήμερα την ίδια ονομασία και δε μετονομάσθηκαν δεν έχουν δίπλα παρένθεση με νέα ονομασία.
Στο Τζούρχλι λειτούργησαν το 1873-1874 δεκατρία σχολεία και απασχόλησαν ισάριθμους διδασκάλους. Λειτούργησαν 11 κοινά σχολεία και 2 αλληλοδιδακτικά.
Στα αλληλοδιδακτικά οι μεγαλύτεροι μαθητές έκαναν μάθημα στους μικρότερους, συμπλήρωναν δηλαδή το ρόλο του δασκάλου.
Στο Τσιούρχλι (Άγιο Γεώργιο) προτείνεται η σύσταση αλληλοδιδακτικού σχολείου. Απασχολούνται 12 διδάσκαλοι, από τους οποίους ο ένας στο Τσιούρχλι είναι και ιερέας και 1 γραμματοδιδάσκαλος στην Πικριβινίτσα (Αμυγδαλιές).
Οι μισθοί των δασκάλων πληρώνονται όλοι από την εκκλησία. Στο Σούμπινο (Κοκκινιά) συμμετέχει και η κοινότητα, στη Σπάτα (Πολύδενδρο) στη Ντοβρούνιστα (Κληματάκι) και στο Βαντσκό(Κυδωνιές) μαζί με την εκκλησία συνεισφέρουν και οι μαθητές.
Διαπιστώνουμε ότι όλα τα χωριά του σημερινού Δήμου Ηρακλεωτών έχουν σχολείο και δασκάλους. Το μόνο που δεν έχει σχολείο και δάσκαλο είναι ο μικρότερος οικισμός που είναι τα Παλιοκόπρια (Δασάκι).Ο χριστιανικός πληθυσμός της περιοχής είναι 1926 άτομα και αν προσθέσουμε και τους μουσουλμάνους ,η περιοχή Ηρακλεωτών το 1873-1874 έχει 4000 κατοίκους περίπου.
ΓΕΦΥΡΑ ΣΠΑΝΟΥ ΣΤΟΝ ΒΕΝΕΤΙΚΟ
Το τμήμα αυτό έχει 22 χωριά από τα οποία 11 χωριά τα παρακάτω: Γκοστούμ (Πόρος),
Λουτσίστινο, Βούρμποβον (Ιτέα),Αγάλαισι-Βένσια (Αγαλλαίοι -Βέντσια),Νισινίκος (Νησί),
Γουρνάκι (Νεοχώρι),Παλαιοτούρνικο, Τόριστα (Ποντινή),Μπουρνέσι, Κολοκυθάκι, Βαϊπες (Δαφνερό Κοζάνης) με 1160 κατοίκους στερούνται σχολείων. Έντεκα χωριά τα παρακάτω:
Πεσκό (Πιστικό),Κοπρέβα (Κνίδη),Τορνήκι (Παναγιά),Χολένιστα (Δίπορο),Σαρακίνα, Παλαιοχώρι, Πλουρί (Πυλωροί), Σφίλτσι (Χρώμιο Κοζάνης),Βάρεσι (Βάρη),Όξερχο (Έξαρχος) και Παλαιόκαστρον (Βοΐου Κοζάνης) που κατοικούνταν από 3164 κατοίκους έχουν κοινά σχολεία στα οποία φοιτούν 230 μαθητές, δαπανώνται 3650 γρόσια για τη μισθοδοσία των δασκάλων.
Λουτσίστινο, Βούρμποβον (Ιτέα),Αγάλαισι-Βένσια (Αγαλλαίοι -Βέντσια),Νισινίκος (Νησί),
Γουρνάκι (Νεοχώρι),Παλαιοτούρνικο, Τόριστα (Ποντινή),Μπουρνέσι, Κολοκυθάκι, Βαϊπες (Δαφνερό Κοζάνης) με 1160 κατοίκους στερούνται σχολείων. Έντεκα χωριά τα παρακάτω:
Πεσκό (Πιστικό),Κοπρέβα (Κνίδη),Τορνήκι (Παναγιά),Χολένιστα (Δίπορο),Σαρακίνα, Παλαιοχώρι, Πλουρί (Πυλωροί), Σφίλτσι (Χρώμιο Κοζάνης),Βάρεσι (Βάρη),Όξερχο (Έξαρχος) και Παλαιόκαστρον (Βοΐου Κοζάνης) που κατοικούνταν από 3164 κατοίκους έχουν κοινά σχολεία στα οποία φοιτούν 230 μαθητές, δαπανώνται 3650 γρόσια για τη μισθοδοσία των δασκάλων.
Τα χωριά Παλαιόκαστρο και Σφίλτσι (Χρώμιο) πρέπει να στηριχθούν για να ιδρυθούν σ’ αυτά αλληλοδιδακτικά σχολεία.
1. ΠΕΣΚΟΝ (ΠΙΣΤΙΚΟ): έχει 90 κατοίκους, το χειμώνα υπάρχει δάσκαλος κοινός, με μισθό 200 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία, μαθητές 15.
2. Γκοστουμ (ΠΟΡΟΣ): έχει100 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
3. ΛΟΥΤΣΙΣΤΙΝΟ: έχει 20 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
4. ΚΟΠΡΕΒΑ (ΚΝΙΔΗ): έχει 150 κατοίκους, υπάρχει δάσκαλος κοινός με μισθό 300 γροσίων που πληρώνεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.
5. Βούρμποβον (ΙΤΕΑ): έχει 40 κατοίκους χριστιανούς(στο χωριό κατοικούσαν και μουσουλμάνοι) ,χωρίς σχολείο.
6. ΑΓΑΛΑΙΣΙ (ΑΓΑΛΑΙΟΙ) και 7. ΒΕΝΤΣΙΑ (ΚΕΝΤΡΟ) : έχουν 40 κατοίκους χριστιανούς ,άνευ σχολείου (η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν μουσουλμάνοι).
8. ΜΙΣΙΝΙΚΟΣ (ΝΗΣΙ) : κατοίκους έχει 30 χριστιανούς (οι περισσότεροι στο χωριό είναι μουσουλμάνοι), χωρίς σχολείο.
9. ΤΟΡΝΗΚΙ (ΠΑΝΑΓΙΑ): έχει110 κατοίκους, κοινό σχολείο, ο μισθός του δασκάλου είναι 200 γρόσια, μαθητές 15.
10. ΧΟΛΕΝΙΣΤΑ (ΔΙΠΟΡΟ): έχει140 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος, με μισθό 400 γρόσια που αμείβεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.
11. ΣΑΡΑΚΙΝΑ: έχει 205 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων, αμείβεται από την εκκλησία και από τους μαθητές, οι οποίοι είναι γύρω στους 30. Εδώ λόγω της κεντρικής θέσης του χωριού είναι ανάγκη να συσταθεί τακτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο. Η Ιερή Μονή Ζάβορδας μπορεί να αναλάβει την πληρωμή του δασκάλου.
12. ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ: έχει 92 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 350 γρόσια που πληρώνεται από την εκκλησία, μαθητές15.
13. ΓΟΥΡΝΑΚΙ (ΝΕΟΧΩΡΙ) : έχει 75 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
14. ΠΑΛΙΟΤΟΥΡΝΙΚΟΝ (βόρεια από τη σημερινή Παναγιά): έχει 65 κατοίκους, και αυτό χωρίς σχολείο.
15. ΠΛΟΥΡΙ (ΠΥΛΩΡΟΙ): έχει 100 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων από την εκκλησία, μαθητές 15.
16. ΤΟΡΙΣΤΑ (ΠΟΝΤΙΝΗ): έχει 50 κατοίκους χριστιανούς (η πλειοψηφία του χωριού είναι μουσουλμάνοι), χωρίς σχολείο.
17. Σφίλτσι (ΧΡΩΜΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ) : έχει 125 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων ο οποίος αμείβεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.Ενταύθα υπάρχει ανάγκη συστάσεως ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου.
18. ΜΠΟΥΡΝΕΣΙ: έχει κατοίκους, χωρίς σχολείο.
19. ΒΑΡΕΣΙ (ΒΑΡΗ): έχει 90 κατοίκους, υπάρχει δάσκαλος κοινός με μισθό 300 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.
20. ΚΟΛΟΚΥΘΑΚΙ: έχει70 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
21. Όξερχον (ΕΞΑΡΧΟΣ): έχει 130 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 50 γροσίων το μήνα και πληρώνεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20.
22. Βαίπεσι (ΔΑΦΝΕΡΟ ΚΟΖΑΝΗΣ): έχει 50 κατοίκους, χωρίς σχολείο.
23. ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΝ (ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ): έχει 350 κατοίκους, υπάρχει δάσκαλος κοινός με μισθό 500 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία , μαθητές γύρω στους 40.Και εδώ υπάρχει ανάγκη να συσταθεί αλληλοδιδακτικό σχολείο.
24. ΜΕΛΕΝΤΙΚΟ και 25. ΣΑΤΟΒΙΤΣΑ (ΜΙΚΡΟΚΛΕΙΣΟΥΡΑ): χωριά ακατοίκητα, από κάποιον καταλήφθηκαν, έγιναν δηλαδή τσιφλίκια και οι κάτοικοί τους τα εγκατέλειψαν.
ΓΕΦΥΡΙ ΖΙΑΚΑ
Στο Τμήμα των Βεντζίων λειτουργούν το σχολικό έτος 1873-1874 έντεκα κοινά σχολεία, με αντίστοιχο αριθμό δασκάλων. Σ’ αυτά φοιτούν 230 συνολικά μαθητές. Τις αμοιβές των δασκάλων καταβάλλει κατά κύριο λόγο η εκκλησία, σε ένα σχολείο συμβάλουν και οι γονείς των μαθητών .Η αμοιβή των διδασκάλων συνολικά για τα σχολεία των Βεντσίων είναι 3650 γρόσια ετησίως. Ο πληθυσμός των αρρένων χριστιανών στα χωριά αυτά είναι 2162.
Διπλασιάζοντας τον αριθμό αυτό πλησιάζουμε τον πραγματικό αριθμό των κατοίκων της περιοχής εκείνη την εποχή που ήταν 4324.Στα χωριά των Βεντζίων συμπεριλαμβάνονταν και τα χωριά Σφίλτσι (Χρώμιο), Παλαιόκαστρο και Βαϊπες (Δαφνερό) που σήμερα ανήκουν στο Νομό Κοζάνης. Για το Παλαιόκαστρο προτείνεται το 1874 να συσταθεί αλληλοδιδακτικό σχολείο.
Διπλασιάζοντας τον αριθμό αυτό πλησιάζουμε τον πραγματικό αριθμό των κατοίκων της περιοχής εκείνη την εποχή που ήταν 4324.Στα χωριά των Βεντζίων συμπεριλαμβάνονταν και τα χωριά Σφίλτσι (Χρώμιο), Παλαιόκαστρο και Βαϊπες (Δαφνερό) που σήμερα ανήκουν στο Νομό Κοζάνης. Για το Παλαιόκαστρο προτείνεται το 1874 να συσταθεί αλληλοδιδακτικό σχολείο.
Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι στα χωριά Τόριστα (Ποντινή) αναφέρονται στα 1873 ότι κατοικούν 50 χριστιανοί, όπως και στο Νησινίκο (Νησί) μένουν 30. Αυτή την αναφορά δεν την έχουμε ξανασυναντήσει για τους βαλααδικούς οικισμούς σε κάποιον άλλο ερευνητή ούτε και στον Καλινδέρη ο οποίος τους καταχωρεί σαν αμιγής μουσουλμανικούς οικισμούς.
Συνοπτικός πίνακας εκπαιδευτικής κατάστασης ελληνικών χριστιανικών σχολείων περιοχής Βεντζίων Γρεβενών το 1873-1874
α/α
|
Νέο όνομα
και παλιό
οικισμού
|
Άρρενες κάτοικοι
Χριστιανοί
|
Δάσκαλοι
|
μαθητές
|
Σχολείο
|
Μισθός
Σε γρόσια
|
Τους
χρηματοδοτεί
|
1
|
Πεσκόν
|
90
|
1
|
15
|
κοινό
|
200
| |
2
|
Πόρος
Γκοστούμ
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
3
|
Λουτσίστινο
|
20
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
4
|
Κνίδη
Κοπρέβα
|
150
|
1
|
20
|
κοινό
|
300
|
εκκλησία
|
5
|
Ιτέα Βούρμποβον
|
40
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
6
|
Αγάλαισι και
Βέντσια (Αγα-
λαίοι-Κέντρο)
|
40
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
7
|
Νησί
Νισινίκος
|
30
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8
|
Παναγιά
Τορνήκι
|
110
|
1
|
15
|
κοινό
|
200
| |
9
|
Δίπορο
Χολενίτσα
|
140
|
1
|
20
|
κοινό
|
400
|
εκκλησία
|
10
|
Σαρακίνα
|
205
|
1
|
30
|
κοινό
|
200
|
εκκλησία
μαθητές
|
11
|
Παλαιοχώρι
|
92
|
1
|
15
|
κοινό
|
350
|
εκκλησία
|
12
|
Νεοχώρι
Γουρνάκι
|
75
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
13
|
Παλιοτούρνικο
|
65
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
14
|
Πυλωρί
Πλουρί
|
100
|
1
|
15
|
κοινό
|
300
|
εκκλησία
|
15
|
Ποντινή
Τόριστα
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
16
|
Χρώμιο(Κοζάνης σήμερα)
Σφίλτσι
|
125
|
1
|
20
|
κοινό
|
300
|
εκκλησία
|
17
|
Μπουρνέσι
|
40
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
18
|
Βάρη
Βάρεσι
|
90
|
1
|
20
|
κοινό
|
300
|
εκκλησία
|
19
|
Κολοκυθάκι
|
70
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
20
|
Έξαρχος
Όξερχον
|
130
|
1
|
20
|
κοινό
|
50/μήνα
|
εκκλησία
|
21
|
Δαφνερό
Βαϊπεσι(σήμερα Κοζάνης)
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
22
|
Παλαιόκαστρον (σήμερα Κοζάνης)
|
350
|
1
|
40
|
κοινό (προτείνεται αλληλοδιδακτικό)
|
500
|
εκκλησία
|
23
|
Μελέντικο
|
Ακατοίκητο πρόσφατα (1870) εγκαταλελειμμένο
| |||||
24
|
Μικροκλεισούρα
Σαδοβίτσα
|
Ακατοίκητο πρόσφατα (1870) εγκαταλελειμμένο.
Σημείωση:Σήμερα κατοικείται από λίγους πρόσφυγες κατοίκους.
| |||||
ΣΥΝΟΛΟ
|
2162
|
11
|
230
|
11 κοινά
|
3650
| ||
Διαβάστε επίσης:
ΟΙ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Έλληνες του Μοναστηρίου (Βιτώλειον–Μπιτόλια)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.