Η οικονομική κρίση προπομπός της πολιτισμικής κρίσης που έρχεται

Γράφει ο Στάθης Νελλόπουλος

Μέσα στη θύελλα της οικονομικής κρίσης που περνάμε, δεν συνειδητοποιούμε ίσως, τη κοσμογονική κρίση μετάβασης στο νέο πολιτισμικό γίγνεσθαι, που διαγράφεται,  σε παγκόσμια κλίμακα, στις επαναστατικές συνθήκες της σωρευτικής πληροφορίας και της νέας γνώσης, που ο νέος αιώνας  έφερε μαζί του.

Ο πολιτισμός, ως γνωστό, αποτελεί τη μία ιστορική δημιουργική  συνιστώσα της «πόλης»(σύνολο πολιτών), ως κεντρικής  «εστίας» συλλογικής δράσης του ανθρώπου, ως έλλογου όντος. Η άλλη είναι ο πόλεμος, ως καταστροφική και ακυρωτική της πρώτης, μέχρι αυτή να βρει το σταθερό δημιουργικό «βηματισμό» της και να τον ακυρώσει τελειωτικά, ως  συνιστώσα της «πόλης».

Η πρώτη λοιπόν συνιστώσα, ο πολιτισμός, για να ευοδωθεί και να αποδώσει
ευεργετικά και μακροπρόθεσμα, προϋποθέτει την ισόρροπη ανάπτυξη των δικών του τριών βασικών συνιστωσών, που ως «πυλώνες» της «πόλης», διασφαλίζουν το βίο της, για να εγγραφεί το πολιτισμικό της γίγνεσθαι στη μνήμη (ιστορία) του κόσμου.  

Και οι «πυλώνες» αυτοί είναι :

- Η «εσωτερική φιλοσοφία»(ΕΦ), που καταλήγει στη  θρησκευτική εξουσία της «πόλης».
- Η «κοινωνική φιλοσοφία»(ΚΦ), που εξελίσσεται δυναμικά στη πολιτική και οικονομική εξουσία της «πόλης».

Η «επιστήμη -τέχνες/τεχνολογία»(Ε Τ/ Τ), που διαμορφώνουν το πολυσχιδές υποστηρικτικό τεχνικοοικονομικό πλαίσιο της «πόλης», που καταλήγει μοιραία στην υπηρεσία των εξουσιών της.

Απ' τις «κορυφές»(εξουσίες) των «πυλώνων»,  με επικεφαλής- «συντονιστή» την εξουσία του ΚΦ, «κτίζεται η «στέγη» του πολιτισμικού εποικοδομήματος,  ως «αιγίδα» του λαού της «πόλης», αποδεικνύοντας ταυτόχρονα τη «στατική» του ισορροπία.

Οι καλές τέχνες, όπως κατά ιστορική σύμβαση ονομάστηκαν, «γεννημένες» στο «πυλώνα» ΕΤ/Τ,  λόγω αφενός της επικρατούσας σ' αυτόν, ισχυρής (πνευματικής) «άνωσης» και αφετέρου της «αιθεριότητας» της δομής τους, ανερχόμενες,  «βγαίνουν» απ' το «πυλώνα» στη «στέγη» του πολιτισμικού εποικοδομήματος και ελεύθερες απ' τις δεσμεύσεις του, συνδιαμορφώνουν το «αέτωμα» του,. ως επιστέγασμα της δημιουργικής ισορροπίας της «πόλης».

Η ισορροπία αυτή, ως πολιτική της «πόλης», δεν είναι ένα «σύνηθες» γεγονός του ιστορικού  βίου των κοινωνιών, όπως η ιστορία έχει καταδείξει, αλλά ένα  σπάνιο  φαινόμενο, με κοινό δεδομένο, ότι η ισορροπία   γενικότερα, αποτελεί κεντρικό ζητούμενο σε κάθε μορφή δράσης και όταν επιτυγχάνεται, τότε κάτι αξιόλογο και μονιμότερο  προκύπτει.

Πριν 2500 χρόνια περίπου, στην Αττική γη των Ιώνων, συνέβη αυτό, σε ένα ιδιαίτερο περιβάλλον ανταγωνιζόμενων Ελληνικών πόλεων - κρατών, υπό την απειλητική «αιγίδα» της ασύλληπτης για την εποχή ισχύος,  Περσικής αυτοκρατορίας.

Η διάρκεια του φαινομένου αυτού, «πολιτισμικής ισορροπίας» της πόλης των Αθηναίων, ήταν πολύ  σύντομη, αλλά ικανή να φωτίσει  και να σηματοδοτήσει διαχρονικά το «μονοπάτι» ποιοτικής εξέλιξης του ανθρώπου.

Στο Ελληνικό αυτό προηγούμενο, ο «πυλώνας» ΚΦ θα κορυφωθεί, μέσα σε κλίμα σκληρών και χρονιζόντων κοινωνικών  συγκρούσεων, στο «εκκλησιαστικό» γεγονός της πόλης, ως (άμεσης) Δημοκρατίας, όπου ο πολίτης της, θα οφείλει να «μεταλαμβάνει» καθημερινά τη κοινωνία της, με όλα τα καλά και τα κακά της. «Οπλισμένος»,  με έγκυρη, για την εποχή, πληροφορία και «καλοδουλεμένη»  γνώση, απ' τους δύο άλλους «πυλώνες»,  ΕΤ/Τ (φυσικοί φιλόσοφοι της εποχής) και  ΕΦ (φιλοσοφία του δωδεκαθέου, ως μυθολογικά καλυμμένη, ποιητική  έκφραση των δυνάμεων της φύσης), θα καταφέρει να  αποδεσμευτεί απ' όλα αυτά, που δυνάστευαν το μυαλό και τη συνείδησή του, ως γεωργικού ανθρώπου  και να νοιώσει την «έσω» φύση του, αυτό το «διάφορο» της μεγάλης Φύσης,  ως ελεύθερη οντότητα  «πολιτικής μετοχής» του «εκκλησιαστικού» γεγονότος της  γεωργικής του πόλης.

Η διάρκεια του φαινομένου, όπως ειπώθηκε, θα είναι πολύ σύντομη, γιατί από τη μια, ο «πυλώνας» ΕΤ/Τ, διττής φύσης, δεν θα μπορέσει να αναπτυχτεί ομοιόμορφα και ισοδύναμα. Η επιστημονική σκέψη θα «απογειωθεί» σε βαθμό ασύλληπτης, για την εποχή (και για την εποχή μας ακόμη), εμβέλειας, ενώ η τεχνολογία, «δεμένη» εξ αντικειμένου, στη γεωργική πραγματικότητα της εποχής, δεν θα μπορέσει να τη παρακολουθήσει. Στη πρόκληση της «ούτως πως» προκύπτουσας «διελκυστίνδας», η απάντηση της πόλης θα «εκφύγει» εύλογα απ' το πρακτικό και μη απαιτητικό τομέα της γεωργικής τεχνολογίας, για να αναδείξει όλες αυτές τις ανυπέρβλητης ισορροπίας κάλλους, καλλιτεχνικές δημιουργίες, ως το «αέτωμα» της πόλης,  που θα χαρακτηρίσουν την εποχή ως Κλασσική Ελληνική Αρχαιότητα.

Από την άλλη όμως, ο κεντρικός «πυλώνας» ΚΦ, δηλαδή η δημοκρατική εξουσία της πόλης, μέσα στο έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον των Ελληνίδων πόλεων, και υπό το δέλεαρ του περσικού «χρυσού», θα απολέσει κρίσιμα στοιχεία των αυστηρών (ελεγκτικών) προδιαγραφών της και συνεπακόλουθα την αλλοίωση της εξουσίας του Δήμου(επανάκαμψη των «ευγενών» μεγαλογαιοκτημόνων, με τη συνδρομή, πολιτικής «σκοπιμότητας», των  νεοπλουτισάντων απ' το ναυτικό εμπόριο της πόλης), μειώνοντας έτσι  σοβαρά τη «στατική» αξιοπιστία του «πυλώνα» και απειλώντας έτσι  την ισορροπία του όλου πολιτισμικού εποικοδομήματος.                                                                                                  
Τέλος, όσον αφορά το «πυλώνα» ΕΦ, η  πρακτική αδυναμία «στατικού» συντονισμού των άλλων δύο, θα προκαλέσει κοινωνική ανασφάλεια, επαναφέροντας έτσι τα πράγματα της θρησκείας,.. εκεί που τα είχε αφήσει (θρησκοληψία, δεισιδαιμονίες και όλα τα άλλα συναφή της γεωργικής εποχής). 

Μοιραία λοιπόν, το πολιτισμικό εποικοδόμημα της πόλης, ως Αθηναϊκή Δημοκρατία,  θα καταρρεύσει, επιτρέποντας στη δεύτερη συνιστώσα της, το πόλεμο, να επανακάμψει στο προσκήνιό της «θριαμβευτής», με πρόσχημα την αποκατάσταση της κοινωνικής ανασφάλειας. και σκοπό τη  διεκδίκηση και επιβολή  της κυριαρχίας της πόλης των Αθηναίων  επί των άλλων Ελληνίδων πόλεων, ως οιονεί ναυτεμπορική  αυτοκρατορία της περιοχής(συμπληρωματική, αλλά και ανταγωνιστική της Περσικής), υπό την επίφαση μιας ψευδεπίγραφης «δημοκρατικής» συμμαχίας. 

Τα θλιβερά επακόλουθα (Πελοποννησιακός πόλεμος) θα στιγματίσουν ανεξίτηλα την Ελληνική ιστορία και θα επηρεάσουν σοβαρά τις γενικότερες εξελίξεις στο γνωστό τότε  κόσμο.

Σήμερα, 2500 χρόνια μετά, με την είσοδο του νέου αιώνα (της πληροφορίας και της νέας επιστημονικής γνώσης) ζούμε και πάλι τη μέγιστη πρόκληση, απ' την απάντηση της οποίας θα εξαρτηθεί η επανεμφάνιση και η διάρκεια  του φαινομένου πολιτισμικής ισορροπίας. Αυτή τη φορά  όμως, σε μείζονα κλίμακα(παγκοσμιότητα),  με «προπομπό» μια κομβικής σημασίας οικονομική κρίση (αυτή που βιώνουμε τραγικά σήμερα), που διαπερνά σαφώς τα όρια της οικονομίας και διαχέεται παντού, σε κάθε τομέα και επίπεδο ζωής των σύγχρονων  κοινωνιών, οργανωμένων, ως «ανεξάρτητων» κρατών, στα αντιδημοκρατικά δεδομένα της γνωστής  παγκοσμιοποίησης.

Οι τρεις πολιτισμικοί «πυλώνες», που μετά την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό, θα επιχειρήσει να «στήσει»  ο Δυτικός άνθρωπος στα πρότυπα της αρχαιοελληνικής Δημοκρατίας,  μέσα από αλλεπάλληλες κοινωνικές επαναστάσεις, στη βάση της Βιομηχανικής (με κύριες τη Γαλλική και την Οκτωβριανή), θα «αναπτυχθούν» τώρα  διαφορετικά.

 Ο «πυλώνας» ΕΤ/Τ, «πριμοδοτημένος» απ' τις κερδοσκοπικές  αναγκαιότητες, που θα «γεννήσει» και θα «γιγαντώσει» η βιομηχανική εποχή, θα «θεριέψει», με την Επιστήμη όμως τώρα, «αγκαλιά» με τη Τεχνολογία  και σχεδόν θα αυτονομηθεί στη θεαματική πορεία εξέλιξής του. Έτσι, θα αφήσει τους δύο υποκείμενούς του, πια, «πυλώνες», σε αδυναμία «στατικού» συντονισμού, ως προϋπόθεση   ισορροπίας του πολιτισμικού εποικοδομήματος, που μας «κληροδότησε» ένοχα η  βιομηχανική εποχή, μέσα στις δραματικές συνθήκες χρεοκοπίας, που βιώνει σήμερα, όλος  ο πολιτισμένος.καπιταλιστικά  κόσμος, σε κατάσταση οδυνηρής ομηρίας της παγκοσμιοποίησης. 

Οι αποκαλυπτόμενες, καθημερινά σχεδόν,  νέες  αλήθειες των φυσικών επιστημών, όπου η ύλη, για παράδειγμα, δεν είναι πια αυτό που αντιλαμβανόμασταν μέχρι χτες, με τις απατηλές  αισθήσεις μας, αλλά αυτό που αποκαλύπτει στη νοητική «σφαίρα» η μαθηματική επιστήμη, ως ολιστικές σχέσεις στοιχείων, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, στη χωροχρονική τους διάσταση, ζητούν επειγόντως «στατικό» συντονισμό με αντίστοιχα στοιχεία  των δύο άλλων «πυλώνων».

Ποια είναι όμως η κατάσταση αυτών και ποια η αντικειμενική δυνατότητα  «συντονισμού» τους, στο μείζον πρόβλημα «στατικής» ισορροπίας του υπό «ανασκευή»(εκ βάθρων) μεταβιομηχανικού πολιτισμικού εποικοδομήματος;

Ο «πυλώνας» ΚΦ, στο εμποροβιομηχανικό -χρηματοπιστωτικό/χρηματιστικό «βάθρο» του,  ως «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» …του «βάθρου»,  βρίσκεται εμφανώς σε κατάσταση κατάρρευσης (τουλάχιστον σε επίπεδο ηθικής) απ' τα συσσωρευόμενα συνεχώς σκάνδαλα, παράλληλα με τον συσσωρευόμενο, σε απίθανο βαθμό, πλούτο και τις συνακόλουθες  μη αναστρέψιμες σοβαρές ανεπάρκειες κοινωνικού ελέγχου, που προκάλεσαν η κερδοσκοπία και ο εξουσιασμός, ως κεντρικοί  αξιακοί παράγοντες, ο ατομοκεντρισμός και η ηδονοθηρία, ως στάση ζωής και η μαζικόποίηση, ως μέθοδος κοινωνικής χειραγώγησης  του «συστήματος»,.. που εκφράζει απόλυτα τη «κοινωνική φιλοσοφία» του «πυλώνα». Έπεται η αποσύνθεση, που αν δεν προληφθεί,  το πισογύρισμα της κάθε πολιτισμένης(δυτικοποιημένης)  κοινωνίας, σε δραματικές συνθήκες εκφασισμού της(εμφανείς ήδη, οι πρώτες ενδείξεις), θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο.

Ο «πυλώνας» ΕΦ, στο μεσαιωνικό  χριστιανικό του «βάθρο», ως χριστιανική θρησκεία (ανεξαρτήτως δόγματος), βρίσκεται σε κατάσταση «αυτισμού» και «υστερικής απομόνωσης». Οι εκπρόσωποί του, βλέποντας από τους «θρόνους» τους, από τη μια το εκτός ελέγχου τους, «ποίμνιο» και από την άλλη τον υπερυψωμένο, «απειλητικά» από πάνω τους, «πυλώνα» ΕΤ/Τ και δίπλα τους αυτόν της ΚΦ, σε κατάσταση κατάρρευσης, βρίσκονται σε πρακτική αδυναμία, προφανώς λόγω δόγματος και συνακόλουθης ανεπάρκειας, να αντιδράσουν αποτελεσματικά. Δηλαδή να εκφράσουν πειστικό λόγο, ερμηνεύοντας με παρρησία, τα  εμπνευσμένα θεολογικά κείμενα και τα κωδικοποιημένα μηνύματά τους, στο «ύψος» βέβαια των απαιτήσεων του υπερκείμενου «πυλώνα» ΕΤ/Τ, που οδηγεί τη «κούρσα».

Και όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα,  με  επίκεντρο της μείζονος αυτής οικονομικής  κρίσης, την Ελλάδα, ένα «κακοστημένο»  Δυτικόμορφο κράτος, με άτεχνες ζεύξεις  Ανατολίτικων, δεσποζόντων όμως, στοιχείων, στο «σβέρκο» ενός συντηρούμενου (σκόπιμα ;) σε συνθήκες  ελλειμματικής παιδείας και κοινωνικής κακοήθειας,  λαού (αιτία της χρόνιας σχιζοφρενικής κατάστασης της Ελλαδικής κοινωνίας), για να καταλήξει σήμερα,  σε ένα «πρότυπο» εθνικού κράτους διαφθοράς, διαπλοκής και χρεοκοπίας, με το «πυλώνα» ΕΤ/Τ σε προκλητικά εμφανή υστέρηση.

Η πρόκληση  μεγίστη και για όλους

Ναι, ο «βράχος» αυτός, όπου πριν 2500 χρόνια ανέδειξε το  πολιτισμικό φαινόμενο ισορροπίας Δημοκρατίας, Επιστήμης-Τεχνών και  Θρησκείας, για να καταυγάσει, με τη στιγμιαία εμφάνισή του, διαχρονικά  όλο το πολιτισμένο  κόσμο και να  δείξει  τον αγωνιστικό δημοκρατικό  δρόμο  ανέλιξης του Ανθρώπου,  σήμερα  μετουσιώνεται  σε  «πέτρα»  σκανδάλου, παγκόσμιας εμβέλειας.

 Εδώ επομένως, ο Δυτικός κόσμος και ειδικότερα ο Ευρωπαϊκός(ΕΕ), μέσα απ' τις επικίνδυνες  δίνες της φοβερής (πιθανότατα έσχατης) κρίσης του καπιταλιστικού  «συστήματος», θα πρέπει να «πατήσει» προσεκτικά και μελετημένα, για να δώσει σημειολογικά, την αντίστοιχης ισχύος απάντηση στην έσχατη αυτή  πρόκληση πισωγυρίσματος της ιστορίας.

Από εδώ θα πρέπει να ξεκινήσει επειγόντως, με τη δραστική ανάταξη του υποβαθμισμένου προκλητικά  Ελληνικού «πυλώνα» ΕΤ/Τ (στα δεδομένα της ΕΕ και των ΗΠΑ ), η αποκατάσταση του «πυλώνα» ΚΦ, σε οργανική προς τούτο  σχέση με το πρώτο(νέες τεχνολογίες), με την ανάδειξη  της  Δημοκρατίας, ως Δημοκρατίας περιεχομένου, σε όλα τα επίπεδα και τομείς των οργανώσιμων το ταχύτερο, σε ομόσπονδες πολιτείες, κοινωνιών της ΕΕ.

Κεφαλαιώδες ζητούμενο και προϋπόθεση ευστάθειας του κεντρικού «πυλώνα» ΚΦ, αποτελεί η  ισορροπία της δομής του, με την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη Βορά - Νότου της ΕΕ (δημοκρατικός έλεγχος πλεονασμάτων - ελλειμμάτων των εθνικών Π/Υ), που θα επιτευχθεί με την αναπτυξιακή ανακύκλωση των πλεονασμάτων του πλουτίσαντος πλεονεκτικού καπιταλιστικά Βορά απ΄ τον χειμαζόμενο σήμερα, χρεοκοπημένο μειονεκτικό Νότο.

Τέλος, όσον αφορά στην αποκατάσταση του «πυλώνα» ΕΦ(θρησκεία), στο ύψος των απαιτήσεων ισόρροπης «ζεύξης» με τους άλλους δύο «πυλώνες», το «βρωμισμένο» απ' τις συχνές «διελεύσεις» Ελληνικό  «σταυροδρόμι» Ανατολής και Δύσης, εκτιμάται ως το ιδανικό «έδαφος» για μια νέα ποιοτική σύνθεση των ιδεών που χάραξαν διαχρονικά  τη μοίρα του κόσμου μας, αλλά και για την ιστορική δικαίωση  του τόπου αυτού, ως κορυφαίο σημείο πολιτιστικής  αναφοράς. Η «άδεια» ψυχή του νέου ανθρώπου αυτό   περιμένει σήμερα, για να γεμίσει με δύναμη, αγάπη και ελπίδα και να μπορέσει έτσι να ανταποκριθεί έγκαιρα και με επάρκεια στη πολιτισμική  πρόκληση της εποχής,  που σήμερα βιώνει το οικονομικό της μόνο μέρος.

Πηγή: On Alert