Τα λατομεία των Συρακουσών. Τοπίο ανθρώπινου πόνου και ιστορικής μνήμης.

Τα λατομεία των Συρακουσών. Τοπίο ανθρώπινου πόνου και ιστορικής μνήμης, για τις συνέπειες της αλαζονικής συμπεριφοράς μιας "δημοκρατίας" απέναντι σε μια άλλη.

Εισαγωγή

Το καλοκαίρι του 413 π.Χ., στις δημοκρατικές Συρακούσες της Σικελίας, όχι λιγότεροι από 7.000 δημοκράτες Αθηναίοι κρατούνται αιχμάλωτοι μετά την ήττα τους στην μάχη εναντίον των Συρακουσών. Όσοι δεν πέθαναν στην μάχη και όσοι δεν κατάφεραν να ξεφύγουν, κατέληξαν στα λατομεία των Συρακουσών, όπου από την πρώτη μέρα δουλικής εργασίας τους εκεί θεωρούνταν νεκροί τόσο από τους Συρακούσιους όσο και από τους συμπολίτες τους Αθηναίους. 

Το παρόν άρθρο, μέσα από ένα επιτόπιο φωτογραφικό οδοιπορικό στα λατομεία των Συρακουσών, έχει διττό σκοπό.
Αφενός την ανάδειξη της ματαιότητας κάθε επεκτατικής τάσης προερχόμενης από την εκάστοτε εξουσία, και αφετέρου την με μαθηματική ακρίβεια κατεύθυνση των συνεπειών σε αυτό που αποκαλούμε απλό λαό και άμαχο πληθυσμό, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα όχι κάποια τυραννίδα αλλά την Αθηναϊκή Δημοκρατία του "Χρυσού Αιώνα" του Περικλή και τον Περικλή τον ίδιο.

Το ιστορικό πλαίσιο

Το καλοκαίρι του 415 π.Χ. ο Δήμος της Αθήνας αποφάσισε να τερματίσει την εκεχειρία του Πελοποννησιακού Πολέμου με μία πρωτοφανή για τα δεδομένα της εποχής επιχείρηση, την Σικελική Εκστρατεία. Αντικειμενικός σκοπός της εκστρατείας ήταν η κατάληψη των Συρακουσών, μιας πόλης που δεν υπολειπόταν σε πληθυσμό και πλούτο από την Αθήνα και κατόπιν ολόκληρης της Σικελίας.  Μια επιχείρηση 1300 χιλιόμετρα μακριά από τη βάση που αν πετύχαινε τον στόχο της θα καθιστούσε την Αθήνα μία μικρή αυτοκρατορία και θα έθετε τις βάσεις  για την επικράτηση της Ιωνικής πόλης σε ολόκληρη τη Μεσόγειο!

Μαρμάρινο ψήφισμα του δήμου των Αθηναίων για τη Σικελική Εκστρατεία, 415/4 π.Χ.

Τόπος Εύρεσης: Αθήνα, Ακρόπολη | μήκος: 0,30 μ., πλάτος: 0,145 μ., ύψος: 0,20 μ.

Τις πληροφορίες για τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των Ελλήνων, την εκστρατεία στην Σικελία και γενικά κάθε πτυχή του πολέμου την γνωρίζουμε μέσα από το έργο του Θουκυδίδη. Ο ίδιος είχε διειδεί την αξία του έργου του και είχε καταλάβει το μέγεθος του επικείμενου πολέμου ήδη κατά την έκρηξή του. Γράφει σχετικά:

«Ὅσοι δὲ βουλήσονται τῶν τε γενομένων τὸ σαφὲς σκοπεῖν καὶ τῶν

μελλόντων ποτὲ αὖθις κατὰ τὸ ἀνθρώπινον τοιούτων καὶ παραπλησίων

ἔσεσθαι, ὠφέλιμα κρίνειν αὐτὰ ἀρκούντως ἕξει. κτῆμά τε ἐς αἰεὶ μᾶλλον ἢ

ἀγώνισμα ἐς τὸ παραχρῆμα ἀκούειν ξύγκηται» (Ι, 22, 4).

Απόδοση:

«Όσοι δε, θα θελήσουν να μελετήσουν την καθαρή και

διαρθρωμένη αλήθεια και αυτών που συνέβησαν [κατά τον πόλεμο αυτό]

και των μελλόντων οποτεδήποτε, τα οποία θα είναι κατά την ανθρώπινη

φύση πάλι τέτοια και παραπλήσια, αυτοί θα έχουν επαρκή βάση να

κρίνουν τα γραφόμενά μου ωφέλιμα. Γιατί αυτά έχουν συνταχθεί να είναι

κτήμα για πάντα μάλλον, παρά κατόρθωμα της στιγμής». 

Ο Θουκυδίδης θεωρεί τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ως το μεγαλύτερο και σημαντικότερο γεγονός της παγκόσμιας πολεμικής ιστορίας μέχρι τότε. Κατά τον 27ετή αυτόν πόλεμο συνεπλάκησαν η Ηγεμονία των Αθηνών και η Συμμαχία της Σπάρτης σε έναν διπολικό αγώνα μέχρι τελικής αποφασιστικής νίκης του ενός μέρους και καθολικής πτώσεως του άλλου. Και όντως η ιστορία του Ελληνισμού σημαδεύτηκε καθοριστικά από αυτόν και την έκβασή του.

Για την αιτία του πολέμου ο Θουκυδίδης είναι σαφής και στην αρχή του έργου. Πολύ συνοπτικά (και κυρίως για την συνέχεια της ροής) αναφέρουμε τις αιτίες που αναγνώριζαν και τα δυο στρατόπεδα: 

1) Τα Κερκυραϊκά, δηλαδή η παρέμβαση της Αθήνας στην Σφαίρα Επιρροής της Κορίνθου στη Δυτική Ελλάδα και κατά την εμπορική οδό, σε κομβικό σημείο της οικονομικής αρτηρίας προς Ιταλία και Δύση (Ι 24-55).

2) Τα Ποτειδαιϊκά, ήτοι η αντίστροφη στρατηγική ανάμειξη της Κορίνθου στη σφαίρα επιρροής των Αθηνών (συγκεκριμένα στην Χαλκιδική), στην Αθηναϊκή ηγεμονία, στην «Αρχή», όπου το ζήτημα περιπλέκεται από το ότι η Ποτείδαια ήταν Κορινθιακή αποικία (Ι 56-61).

3) Οι Αιγινήτες υποστήριζαν ότι δεν είναι ελεύθεροι όπως θα έπρεπε σύμφωνα με τις Τριακονταετείς Σπονδές, αλλά ότι η Αθηναϊκή Δύναμη τους περιορίζει ελέγχουσα την οικονομική δράση σε όλο το Imperium από τον Εύξεινο Πόντο δια του Αιγαίου μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο (Ι, 62, 2).

4) Το Μεγαρικό Ψήφισμα. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν τον οικονομικό αποκλεισμό των Μεγάρων (Δωρικής πόλης) από την οικονομική σφαίρα του Αθηναϊκού Imperium. Έκλεισαν για τα Μέγαρα τις αγορές της Ηγεμονίας και αυτής της Αττικής στραγγαλίζοντας οικονομικά τα Μέγαρα (Ι, 62, 4). 

Χάρτης εποχής όπου φαίνονται οι συμμαχίες, ο αυτοπροσδιορισμός δηλαδή των πόλεων ως φιλοσπαρτιατικές ή φιλοαθηναϊκές και η έναρξη της καταστρεπτικής διπολικότητας.

Έπειτα από εναλλάξ ανταλλαγή πρεσβειών για συζητήσεις περί των ανωτέρω, συνέρχεται η Εκκλησία του Δήμου στην Αθήνα για τις τελικές αποφάσεις. Διίστανται οι γνώμες μεταξύ φιλοπόλεμων και φιλειρηνιστών. Οι τελευταίοι ισχυρίζονται ότι δεν άξιζε να γίνει διπολικός πόλεμος για ένα θέμα απολύτως ήσσονος σημασίας, το Μεγαρικό Ψήφισμα. Αλλά ο Θουκυδίδης έχει διαγνώσει την ιστορική αλήθεια: το Μεγαρικό Ψήφισμα και τα άλλα συζητούμενα θέματα είναι αφορμές και προφάσεις. Δεν είναι ο λόγος και η κρυφή αιτία του πολέμου. Στην Εκκλησία του Δήμου ανέρχεται στο βήμα ο Περικλής, ο ισχυρότερος πολιτικός άνδρας της Αθήνας τότε, για τα τελευταία 15 χρόνια ουσιαστικός μόναρχος και εστία καθολικής επιρροής («λέγειν τε καὶ πράσσειν δυνατώτατος») [Ι, 139, 4]. 

Ο Περικλής του Ξανθίππου

Ο λόγος του Περικλή που ακολουθεί είναι από την αρχή μέχρι το τέλος μια συνεχή προσπάθεια να πείσει τους Αθηναίους να ξεκινήσουν πόλεμο, αναλύοντας τα μειονεκτήματα του αντιπάλου και εξαίροντας τα πλεονεκτήματα των Αθηνών. Πέρα από τα διπλωματικά επιχειρήματα, η γνώμη του είναι ρητή:

«ταῦτα [η προηγούμενη προτεινόμενη απάντηση στη Σπάρτη] 

γὰρ δίκαια καὶ πρέποντα ἅμα τῇδε τῇ πόλει ἀποκρίνασθαι. 

εἰδέναι δὲ χρὴ ὅτι ἀνάγκη πολεμεῖν».

«Η διπλωματική απάντηση τηρεί το δίκαιο και 

ταυτόχρονα αρμόζει στη Δύναμη της πόλης. 

Αλλά να ξέρετε ότι πρέπει να γίνει πόλεμος».

Και ο Περικλής τελειώνει τον πρώτο καταγεγραμμένο μνημειώδη λόγο του για τον Πελοποννησιακό πόλεμο με δυο καίριες παρατηρήσεις στους Αθηναίους προς γνώσιν και συμμόρφωσιν.

Πρώτον. Μέγιστες τιμές αποκτώνται με μέγιστους κινδύνους από πόλεις και άτομα: 

«ἔκ τε τῶν μεγίστων κινδύνων ὅτι καὶ πόλει καὶ ἰδιῴτη μέγισται τιμαὶ περιγίγνονται». 

Δεύτερον. Οι Αθηναίοι επεκράτησαν της Περσικής Αυτοκρατορίας, έθεσαν τα θεμέλια και μεγέθυναν την Ηγεμονία τους (την Αρχή) με ισχυρή (αποτελεσματική) γνώση περισσότερο παρά με τύχη, τόλμη ή υλική δύναμη. 

«γνώμῃ τε πλέονι ἢ τύχῃ καὶ τόλμῃ μείζονι ἢ δυνάμει τόν τε βάρβαρον ἀπεώσαντο [οι πρόγονοί μας] καὶ εἰς τάδε [σε αυτήν την υπεροχή Δυνάμεως] προήγαγον αὐτά». 

Οι Αθηναίοι ψήφισαν την πρόταση του Περικλή, οι Σπαρτιάτες πρέσβεις έφυγαν και δεν υπήρξε άλλη διπλωματική επαφή των δυο Υπερδυνάμεων (Ι, 145). Επικράτησε για λίγο στην Ελλάδα μια συγκεχυμένη κατάσταση «μη πολέμου». Επικοινωνία ανεπίσημη υπήρχε, καχύποπτη αλλά ακόμη χωρίς την ανάγκη κήρυκος. 

«σπονδῶν γὰρ ξύγχυσις τὰ γιγνόμενα ἦν καὶ πρόφασις τοῦ πολεμεῖν» [Ι, 146].

Ο Περικλής αγορεύων στην Πνύκα, 

τοιχογραφία στο Maximmileaneum Palace Μονάχου, του Philipp von Foltz (1860, πηγή)

Ο πόλεμος

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, όπως έμεινε γνωστός ο πόλεμος που ακολούθησε, ξεκίνησε το 431 π.Χ. και έληξε με αποφασιστική νίκη των Σπαρτιατών και την ολοκληρωτική καταστροφή των Αθηνων το 404 π.Χ. Σκοπός μας δεν είναι η εξιστόρηση των γεγονότων για αυτό και παραθέτουμε τα επόμενα διαγράμματα που συνοψίζουν το μεν πρώτο τις συμμαχίες το μεν δεύτερο τα πολεμικά γεγονότα:

Τα δυο στρατόπεδα κατά την διάρκεια του πολέμου. Με μπλε οι σύμμαχοι της Σπάρτης, με κόκκινο της Αθήνας, με γκρι ουδέτερες ελληνικές περιοχές, με πράσινο οι "βάρβαροι" και με κίτρινο οι Πέρσες. (πηγή)

Συνοπτικά οι φάσεις και τα γεγονότα του πολέμου (πηγή)

Η Σικελική εκστρατεία

Με το τέλος της πρώτης φάσης του πολέμου αν και η Αθήνα βρίσκεται αποδεκατισμένη από τον λοιμό και την πολιορκία και ο Περικλής έχει πεθάνει, καταφέρνει να συνάψει μια ειρήνη, την γνωστή ως Νικίειος ειρήνη. Θεωρητικά, συμφωνήθηκε να έχει διάρκεια 50 έτη αλλά στην πράξη αποτέλεσε απλώς ένα διάλειμμα στη σύρραξη, με τον ψυχρό πόλεμο αλλά και τις σποραδικές συγκρούσεις να συνεχίζονται. Διαλύθηκε 6 χρόνια αργότερα, με αφορμή την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία.

Ωστόσο, η ειρήνη δεν ικανοποιούσε πλήρως τις δύο πόλεις. Ο Αθηναίος αριστοκράτης Αλκιβιάδης κατάφερε να επικρατήσει στην πολιτική σκηνή και να εκλεγεί στρατηγός το 417 π.Χ. Ο έλεγχος της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας παρέμεινε μοιρασμένος μεταξύ του κόμματος της ειρήνης (αρχηγός ο Νικίας) και του κόμματος του πολέμου (αρχηγός ο Αλκιβιάδης). Τον χειμώνα του 416-415 π.Χ, οι Αθηναίοι πείθονται τελικά από τον Αλκιβιάδη και τον κύκλο του και αποφασίζουν να εκστρατεύσουν εκ νέου στη Σικελία.

Προτομή του Αλκιβιάδη (πηγή)

Οι Αθηναίοι για αυτή την εκστρατεία, όρισαν ως στρατηγούς τρεις άνδρες (συνήθως δύο ήταν οι στρατηγοί) πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους. Τον εμπνευστή της επιχείρησης, τον παράτολμο και δολοπλόκο Αλκιβιάδη, τον αναβλητικό γερασμένο Νικία που ήταν αντίθετος στην ιδέα της εκστρατείας και τον Λάμαχο, τον μόνο ικανό στρατιωτικό που όμως δεν διέθετε το πολιτικό κύρος να επιβάλλει τις απόψεις του στο στράτευμα.  Λίγες εβδομάδες μετά την απόβαση και την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων ανακλήθηκε ο Αλκιβιάδης (που κατέφυγε, φοβούμενος για τη ζωή του, στη Σπάρτη), ο Λάμαχος πέθανε σε μια από τις επιδρομές και έτσι επικεφαλής της εκστρατείας ήταν ουσιαστικά ο μεγαλύτερος πολέμιος της σε πολιτικό επίπεδο, ο Νικίας, με μόνη ενίσχυση αργότερα τις νέες Αθηναϊκές δυνάμεις υπό τον στρατηγό Δημοσθένη.

Ο Νικίας (πηγή)

Αντίθετα οι Συρακούσιοι είχαν ως φυσικό ηγέτη τον στρατηγό Ερμοκράτη, έναν άντρα που παρά το αξίωμα του πολεμούσε δίπλα στους στρατιώτες του εμπνέοντας τους κάθε στιγμή. Στις στιγμές μεγάλης απελπισίας των συμπολιτών τους, όρθωνε το ανάστημα του και απέρριπτε κάθε πρόταση συνθηκολόγησης.  Πέραν των προσπαθειών του Αλκιβιάδη να εκδικηθεί την πατρίδα του, οι άριστες σχέσεις του Ερμοκράτη με τη Σπάρτη συνέβαλαν στην καθοριστική αποστολή βοήθειας των Λακεδαιμονίων προς τις Συρακούσες στο τελευταίο μέρος της πολιορκίας.

Πέραν της στρατιωτικής ενδυνάμωσης, οι ενισχύσεις από την Πελοπόννησο, ανύψωσαν και το ηθικό των Συρακούσιων που ήταν πλέον βέβαιοι για την νίκη τους και την γρήγορη λύση της πολιορκίας.  Τελικά οι Αθηναίοι απέτυχαν να εκπορθήσουν τις Συρακούσες, αποσύρθηκαν από τις Επιπολές όπου είχαν την βάση τους και στρατοπέδευσαν στο ακρωτήριο Πλημμύριον δίπλα στον στόλο.  Η πολιορκία λύθηκε, οι Αθηναίοι πλέον πολεμούσαν για τη ζωή τους.  Η μάχη είχε κριθεί.

Χάρτης των Συρακουσών και των πολεμικών επιχειρήσεων (πηγή)

Στην ναυμαχία εντός του Μεγάλου Λιμανιού των Συρακουσών, ο Αθηναϊκός στόλος επίσης, υπέστη συντριπτική ήττα κυρίως λόγω της μη στεγανότητας των τριηρών του (βρισκόταν στο νερό πολλούς συνεχόμενους μήνες λόγω της αδυναμίας των Αθηναίων να τις προστατέψουν στη στεριά) αλλά και των παγίδων που είχαν στήσει οι Σικελιώτες ναυτικοί. Οι Ελλαδίτες οπλίτες   παρακολούθησαν με τρόμο αυτή την εξέλιξη καθώς αυτά τα πλοία ήταν η μοναδική τους σωτηρία.   

Η τελική μάχη έγινε στην θάλασσα με συντριβή των Αθηναίων (πηγή)

Η υποχώρηση τους έγινε άτακτα και ολοκληρώθηκε με τη μάχη/σφαγή του Ασσίναρου ποταμού.  Ο Αθηναϊκός στρατός έπαψε να υφίσταται, πολλοί σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν.

Στον Ασσίναρο ποταμό έγινε ουσιαστικά σφαγή και όχι μάχη. (πηγή)

Ο Νικίας και ο Δημοσθένης πιάστηκαν αιχμάλωτοι και εκτελέστηκαν. Αντίθετα ο Ερμοκράτης έγινε ο ήρωας σωτήρας των Συρακουσών όπου ακόμη και σήμερα υπάρχει κεντρική οδός στην πόλη που φέρει το όνομα του. 

Η λεωφόρος Ερμοκράτη (Viale Ermocrate) στην σημερινή πόλη των Συρακουσών

Η ώρα των λατομείων

Γράφει ο Θουκυδίδης

Ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας

[87.1] Τοὺς δ᾽ ἐν ταῖς λιθοτομίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους μετεχείρισαν. Ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόμεναι τοὐναντίον μετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ μεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν ἐνεωτέριζον,

απόδοση:

Τους αιχμαλώτους στα λατομεία τους μεταχειρίστηκαν στην αρχή εξαιρετικά απάνθρωπα οι Συρακούσιοι. Γιατί καθώς ήτανε σε βαθύ λάκκο της γης και πολλοί μαζί σε στενό χώρο, τους έψηνε στην αρχή ο ήλιος και τους βασάνιζε η πνιγερή ζέστη, γιατί δεν είχαν σκεπή για σκιά· και οι φθινοπωρινές νύχτες που ακολούθησαν ήταν πολύ κρύες, και οι απότομες αυτές αλλαγές της θερμοκρασίας έφεραν πολλές αρρώστιες·

Η "γούβα" των λατομείων

προσέτι τῶν νεκρῶν ὁμοῦ ἐπ᾽ ἀλλήλοις ξυννενημένων

87.2] πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁμοῦ ἐπ᾽ ἀλλήλοις ξυννενημένων, οἳ ἔκ τε τῶν τραυμάτων καὶ διὰ τὴν μεταβολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον, καὶ ὀσμαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί, καὶ λιμῷ ἅμα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ μῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου), ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐμπεπτωκότας κακοπαθῆσαι, οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς·

απόδοση:

κι όλα τους τυραννούσαν από τη στενότητα του χώρου, όπου τα έκαναν όλα στριμωγμένοι όλοι στο ίδιο μέρος· κι ακόμα χειρότερα γιατί οι νεκροί στοιβάζονταν ο ένας απάνω στον άλλο κοντά στους ζωντανούς, όσοι πέθαιναν από τις λαβωματιές τους ή από τις αρρώστιες του καιρού κι άλλους τέτοιους λόγους, και η βρώμα ήταν ανυπόφορη· εξόν απ’ αυτά τους βασάνιζε η πείνα και η δίψα (γιατί έδιναν στον καθένα επί οχτώ μήνες ένα κύπελλο νερό την ημέρα και δυο κύπελλα αλεύρι), κι όλα τ’ άλλα, όσα είναι επόμενο να υποφέρουν άνθρωποι ριγμένοι σε τέτοιον τόπο, τίποτα δεν έμεινε που να μην το πάθουν.

Χώματα και πέτρες ποτισμένα με αίμα, πόνο, οργή και μετάνοια.

Το πάτωμα των λατομείων σήμερα υγρό και λασπώδες δεν λέει να στεγνώσει...

καὶ ἡμέρας μὲν ἑβδομήκοντά

[87.3] καὶ ἡμέρας μὲν ἑβδομήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι· ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιωτῶν ξυνεστράτευσαν, τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο.

απόδοση:

Και πέρασαν έτσι κάπου εβδομήντα μέρες όλοι μαζί, έπειτα όμως έκτος από τους Αθηναίους, κι όσους τυχόν Σικελιώτες ή Ιταλιώτες είχαν πάρει μέρος στην εκστρατεία μαζί τους, όλους τους άλλους τους πούλησαν για δούλους.

οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων

[87.4] Ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύμπαντες, ἀκριβείᾳ μὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν, ὅμως δὲ οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων.

απόδοση:

Είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι όλοι μαζί, ακριβώς βέβαια θα ήταν αδύνατο να το καθορίσει κανείς, οπωσδήποτε όμως όχι λιγότεροι από εφτά χιλιάδες.

 Εδώ που κάποτε υπήρχε μόνο θάνατος σήμερα υπάρχει μόνο ζωή

τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυχέστατον

[87.5] Ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεμον τόνδε μέγιστον γενέσθαι, δοκεῖν δ᾽ ἔμοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσμεν, καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαμπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυχέστατον·

απόδοση:

Όλη αυτή η συμφορά ήταν η μεγαλύτερη που σύντυχε στο διάστημα του πολέμου αυτού, κ’ εγώ τουλάχιστο θαρρώ και σ’ όλες τις Ελληνικές πολεμικές επιχειρήσεις όσες ξέρομε απ’ ακουστά, και που στάθηκε τόσο περίδοξη για τους νικητές και τόσο φοβερή γι’ αυτούς που χαλάστηκαν·

κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ 

[87.6] κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγόμενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο, καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ᾽ οἴκου ἀπενόστησαν. ταῦτα μὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόμενα.

απόδοση:

γιατί νικήθηκαν απ’ όλες τις απόψεις, και ολοκληρωτικά, και κανένα τους πάθημα δεν ήτανε σχετικό και μικρό. Και χάθηκαν όλα σε μια, κατά πώς λένε, πανωλεθρία, και το πεζικό και ο στόλος και δεν έμεινε τίποτα που να μην καταστράφηκε, και πολύ λίγοι από τους πολλούς που ξεκίνησαν κατάφεραν να γυρίσουνε στην πατρίδα. Αυτά λοιπόν ήταν όσα έγιναν στη Σικελική εκστρατεία.

Η είσοδος της κολάσεως τότε...

...η είσοδος του παραδείσου σήμερα...

Επίλογος

Αν και τα αποτελέσματα ενός πολέμου είναι πιο εμφανή από τις αιτίες του, σε ένα βάθος χρόνου μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για τις παραμέτρους που οδηγούν ομάδες ανθρώπων σε πόλεμο. Μπορούμε πλέον σήμερα να κρίνουμε τις πραγματικές αιτίες του πολέμου (και ίσως κάθε πολέμου). Την τάση της εξουσίας για περισσότερη εξουσία, την τάση του ανθρώπου που επιθυμεί να εξουσιάσει, για περισσότερη εκμετάλλευση του άλλου ανθρώπου, ειδικά του διαφορετικού με κάθε δυνατή αντιστοιχία, στα αρρωστημένα μυαλά των ανθρώπων που γεύονται και ολοκληρώνονται μέσα από θέσεις εξουσίας.

Η επιβίωση της εξουσίας στηρίζεται στη δύναμη κι όχι στην άποψη. Επομένως αρέσκεται να χρησιμοποιεί τη μέθοδο επιβολής δια της ισχύος και όχι δια της πειθούς. Ακόμα και σε δημοκρατικά πολιτεύματα η δύναμη της πειθούς δεν έχει να κάνει τόσο με την δύναμη των επιχειρημάτων όσο με την δύναμη των μικροσυμφερόντων και των προσωπικών επιδιώξεων. Στηρίζεται κατά συνέπεια σε μια εικόνα που καλλιεργεί και αναπτύσσει ο έχων την εξουσία για ένα ή και περισσότερα ζητήματα, η οποία συνήθως είναι μια πλάνη, η οποία υποκρύπτει μια τάση για μεγαλύτερη ισχύ και καταξίωση αδιαφορώντας, αδιανόητα τις περισσότερες φορές για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του.

Βασικό του εργαλείο είναι ο εντυπωσιασμός και η δημιουργία ελπίδας, συνήθως με λαϊκισμούς, κάτι το οποίο φαίνεται να δουλεύει διαχρονικά μιας και ανέκαθεν υπήρχαν και υπάρχουν άνθρωποι που είτε από άγνοια είτε από ίδια μικροσυμφέροντα τον αποδέχονται και τον σιγοντάρουν.

Το κρίμα λοιπόν είναι πως τέτοιοι άνθρωποι συμπαρασύρουν μαζί τους, στην τρελή και αδιέξοδη πορεία τους και άλλους, τους λεγόμενους απλούς πολίτες σε περίοδο ειρήνης ή άμαχο πληθυσμό σε περίοδο πολέμου.

Είναι στο χέρι μας, για να μην πω στο μυαλό μας, να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία επικοινωνίας και διαβούλευσης υπό τον όρο της καλυτέρευσης της ζωής όλων μας ανεξαιρέτως και ταυτοχρόνως, με την αναγκαία και παράλληλη αποδέσμευση μας από καταπιεστικά, εκμεταλλευτικά, ενοχικά και ψευτοηθικολογικά διλήμματα.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

_________________________________________________________________________________

Κείμενο - Έρευνα:
Θεοδοσόπουλος Δημήτρης, Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

* οι φωτογραφίες στις Συρακούσες πάρθηκαν τον Απρίλιο του 2015

Πηγές:

Ιστοσελίδες

1. https://el.wikipedia.org

2. https://delightfullyitaly.com/2013/10/16/siracusa-sicily/

3. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Latomia_del_Paradiso_(Syracuse)

4. http://monoistoria.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html

5.http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A108/225/1646,5250/extras/activities/indexb3_02_sikeliki_ekstrateia/sikeliki_ekstrateia.html

6. http://www.philosophical-research.org/images/pierris/thucydides.pdf

 

ΠΗΓΗ : https://geomythiki.blogspot.gr/