Ο Σταμάτης Κλεάνθης από τον Βελβενδό Κοζάνης, ο δημιουργός του ΠΡΩΤΟΥ πολεοδομικού σχεδίου των Αθηνών.
Βιογραφία
Ιστορικά στοιχεία
Επιφανείς κάτοικοι
Αξιοθέατα
Πολιτισμός - Αθλητισμός
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Ο Σταμάτης Κλεάνθης (Βελβενδός Κοζάνης 1802 – Αθήνα 1862), ο Μακεδόνας πολεοδόμος,
από τον Βελβενδό Κοζάνης, ήταν αυτός που σχεδίασε το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο των
Αθηνών. Επειδή αυτό το σχέδιο κρίθηκε πολυδάπανο, δεν εφαρμόσθηκε. Αν εφαρμοζόταν το σχέδιο του Κοζανίτη Κλεάνθη, η Αθήνα θα ήταν σήμερα διαφορετική, περίπου σαν
την Βιέννη και δεν θα την ανέφεραν οι Ευρωπαίοι, σαν «απαίσια αλβανούπολη» όπως
την αποκάλεσε ο Αντρέ Μαλρώ.
την Βιέννη και δεν θα την ανέφεραν οι Ευρωπαίοι, σαν «απαίσια αλβανούπολη» όπως
την αποκάλεσε ο Αντρέ Μαλρώ.
Ο Σταμάτης Κλεάνθης ήταν ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες
Βιογραφία
Γεννήθηκε το 1802 στο Βελβενδό Κοζάνης. Νέο παλληκάρι εντάχθηκε στον Ιερό Λόχοαπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στη μάχη του Δραγατσανίου. Δραπέτευσε και κατόπιν πήγε στο Βερολίνο όπου σπούδασε αρχιτεκτονική.
Υπήρξε λάτρης των αναγεννησιακών μορφών, τις οποίες απέδιδε με καλαισθησία και λιτότητα. Το 1828 (σε ηλικία μόλις 26 ετών), μαζί με τον συνάδελφό του Έντουαρντ Σάουμπερτ ήρθαν στην Ελλάδα όπου ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας τους ανέθεσε την ευθύνη για τον σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων. Το 1833εκπόνησαν το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο όμως δεν τέθηκε τελικά σε εφαρμογή γιατί κρίθηκε ως πολυδάπανο. Το 1834 συνέταξε τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης του Πειραιά. Τα ονομαστότερα κτίρια του Κλεάνθη ήταν:
- Ο Γοτθικός ναός για την Αγγλικανική παροικία στην καρδιά της πρωτεύουσας, στην οδό Φιλελλήνων.
- Το μέγαρο της Αγγλικής πρεσβείας στη πλατεία Κλαυθμώνος, που πλέον έχει κατεδαφιστεί.
- Το μέγαρο της Κοντέσσας Θεοτόκη στην οδό Σωκράτους.
- Το παρά τον Ιλισσό μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (Villa Ilissia) (1848) που έχει μετατραπεί σε Βυζαντινό Μουσείο.
- Ο πύργος της Δουκίσσης Πλακεντίας στη Πεντέλη.
- Το "Καστέλλον της Ροδοδάφνης".
- Η διαμορφωμένη από τον ίδιο οικία του στην Πλάκα, όπου στεγάστηκε τα πρώτα 4 χρόνια της λειτουργίας του (1837-1841) το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Τα έργα του Κλεάνθη έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σημασία διότι αποτελούν τα πρώτα δείγματα νεοελληνικού μεσογειακού ρυθμού.
Ήταν πολύ γνωστός στο εξωτερικό αφού ήταν ο πρώτος Έλληνας εκθέτης στην Έκθεση του "Κρύσταλ Πάλας" του Λονδίνου και στην οποία έλαβε το πρώτο χρυσό Βραβείο.
Εκτός όμως των αρχιτεκτονικών του δραστηριοτήτων είχε επιδοθεί και σε επιχειρήσεις σχετικές με τη τέχνη του. Είχε εκμισθώσει τα λατομεία μαρμάρου της Τήνου, της Πάρου και τελικά της Πεντέλης, τα μάρμαρα εκ των οποίων χρησιμοποιούσε στις επενδύσεις των κτιρίων του. Για τα δείγματα αυτά των μαρμάρων είχε τιμηθεί στο Λονδίνο με το Α΄ Χρυσό Βραβείο.
Ο Κλεάνθης είχε νυμφευθεί την αδελφή του στρατηγού Καρατζά. Πέθανε το 1862 στην Αθήνα από ατύχημα σε ένα από τα λατομεία του, άτεκνος.
Πηγές:
Κώστας Μπίρης, «Σταμάτης Κλεάνθης.Ο μεγαλοϊδεάτης αρχιτέκτων των Αθηνών», στο: Συλλογικό, Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, εκδ.Τεχνικό Επιμελλητήριο Ελλάδος, Αθήνα, 1976, σελ.59-84
Ο ΒΕΛΒΕΝΔΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Το Βελβεντό ( εναλλακτικές ονομασίες ο Βελβενδός, ή ο Βελβεντός ή το Βελβενδό ) είναι κωμόπολη της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης και έδρα της δημοτικής ενότητας Βελβεντού του δήμου Σερβίων - Βελβεντού. Απέχει 33 χιλιόμετρα από την πόλη της Κοζάνης. Στα δυτικά του χωριού κυλάει ο Αλιάκμονας και στα ανατολικά υψώνονται τα Πιέρια Όρη. Ο πληθυσμός του Βελβεντού, σύμφωνα με την απογραφή του 2011ανέρχεται σε 3360 κατοίκους.
- Ο ΒΕΛΒΕΝΔΟΣ
Η ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΦΗΜΙΣΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΟΥ ΚΛΕΑΝΘΗ
- Ονομασία
Για το όνομα της πόλης έχει διατυπωθεί η άποψη ότι προέρχεται είτε από το λατινικό Beneventum (= πέρασμα), είτε από τις αρχαίες Ούαλλες, πόλη που αναφέρει ο Πτολεμαίος ( Γεωγρ. 3, 23, "Πόλεις δ' εισίν εν Μακεδονία μεσόγειοι ώδε, ... Πιερίας ... Φυλακαί, Ούαλλαι ...") Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία του οικισμού σχετίζεται με την αρχαία θρακική θεότητα Βενδώ. Λείψανα αρχαίου οικισμού έχουν εντοπιστεί στο ύψωμα «Παλιόχωρα», που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Βελβεντού.
Ιστορικά στοιχεία
Σύμφωνα με την παράδοση, οι πρώτοι κάτοικοι του Βελβεντού ήταν Λατίνοι έποικοι ή στρατιώτες που κατάγονταν από την πόλη Μπενεβέντο της Καμπανίας. Κατά τον Μεσαίωνα η πόλη αναφέρεται αποσπασματικά.. Τον 15ο και 16ο αιώνα γνώρισε ανάπτυξη όμως κατά τις αρχές του 18ου αιώνα ο πληθυσμός του καταπιεζόταν από τις αυθαιρεσίες του βοεβόδα Μουσταφά των Σερβίων με αποτέλεσμα να προκληθεί η επέμβαση του σουλτάνου. Το διάστημα μεταξύ των ετών 1763 και 1773 επισκέφτηκε το Βελβεντό ο Κοσμάς ο Αιτωλός ενώ το1774 μετά από αίτημα των ντόπιων προκρίτων και του επισκόπου Κοζάνης προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δημιουργήθηκε η πρώτη σχολή στον οικισμό με πρώτο δάσκαλο τον πρώην διευθυντή της ελληνικής σχολής Θεσσαλονίκης, Ιωνά Σπερμιώτη. Γύρω στα 1815, σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, το Βελβεντό διέθετε 428 σπίτια αλλά και μια μεγάλη ελληνική βιβλιοθήκη, όμως τον επόμενο χρόνο η πόλη χτυπήθηκε από επιδημία ενώ η σχολή του Βελβεντού θα παραμείνει κλειστή από το 1819 μέχρι το 1828. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 η πόλη αλλά κυρίως οι γειτονικές της περιοχές λεηλατήθηκαν από τα οθωμανικά στρατεύματα του Λουμπούτ. Το 1854 το Βελβεντό χτυπήθηκε εκ νέου από επιδημία.
Αρκετοί κάτοικοι του οικισμού συμμετείχαν ενεργά στον Μακεδονικό Αγώνα είτε ως μέλη τοπικών επιτροπών είτε ως αντάρτες στα ένοπλα ελληνικά τμήματα ενώ σημαντική ήταν και η οικονομική ενίσχυση που δόθηκε από τους Βελβεντινούς της Αθήνας.
Το Βελβεντό απελευθερώθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1912 όταν αποσπάσματα της I Μεραρχίας εισήλθαν στην πόλη. Το 1929 πραγματοποιήθηκε ο ηλεκτροφωτισμός του Βελβεντού.
Κατά τον πόλεμο του 1940-41 σκοτώθηκαν πέντε κάτοικοι του Βελβεντού, όντες οπλίτες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων ενώ κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου που ακολούθησε έχασαν τις ζωές τους πάνω από 110 κάτοικοι της κωμόπολης.
Επιφανείς κάτοικοι
Από το Βελβεντό κατάγονταν ο επίσκοπος Κίτρους Ζαχαρίας, ο λόγιος ιερομόναχος και τοπικός ευεργέτης Γεώργιος Σακελλαρίου, ο χειρουργός και ιατροφιλόσοφος Δημήτριος Μπίρδας, οι σύντροφοι του Ρήγα Φεραίου, Παναγιώτης και Ιωάννης Εμμανουήλ, ο πολεοδόμος Σταμάτης Κλεάνθης, ο διαπρεπής παιδαγωγόςΧαρίσιος Παπαμάρκου, ο λόγιος Νικόλαος Παπαευαγγέλου, ο στρατιωτικός αρχίατρος, γαμπρός του στρατηγούΜακρυγιάννη και προσωπικός γιατρός των παιδιών του Γεωργίου Α', Γεώργιος Παπαζήσης, οι μακεδονομάχοι Μάρκος Παλαμίδης, Αντώνιος Ρήγας, Αθανάσιος Τζιουραλής, Δημήτριος Χατζηζήσης, Χαρίσιος Λάμπρου ( διετέλεσε αργότερα και δήμαρχος Βελβεντού ) και Γεώργιος Χατζόπουλος και ο πολιτικός Ιωάννης Αντωνιάδης (1882-1952).
Αξιοθέατα
Σημαντικά μνημεία του Βελβεντού αποτελούν οι ιεροί ναοί που σώζονται μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, ο παλιότερος είναι ο Άγιος Μηνάς στην είσοδο του οικισμού, του οποίου η κατασκευή χρονολογείται κατά τον 12ο αιώνα μ.Χ. ενώ άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Νικόλαος
( κτίσμα του 16ου αιώνα ) και ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κτίστηκε το 1804 και αποτελεί τον μεγαλύτερο σε μέγεθος ναό του οικισμού.
( κτίσμα του 16ου αιώνα ) και ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κτίστηκε το 1804 και αποτελεί τον μεγαλύτερο σε μέγεθος ναό του οικισμού.
Πολιτισμός - Αθλητισμός
Το 1932 ιδρύθηκε στο Βελβεντό ο ΑΣ Βελβεντού Αετός, ο οποίος αποτέλεσε τον πρώτο αθλητικό σύλλογο της πόλης. Διέθετε τμήμα ποδοσφαίρου αλλά η ζωή του ήταν εξαιρετικά βραχύβια καθώς διαλύθηκε το 1935. Ακολούθησε ο επίσης ποδοσφαιρικός σύλλογος Όλυμπος που ήταν ενεργός από το 1962 ως το 1968 ενώ το 1969ιδρύθηκε το αθλητικό σωματείο Α.Σ. Βελβεντό Κοζάνης.
Επίσης στο Βελβεντό εδρεύουν μεταξύ άλλων ο ιδρυμένος το 1933 Αναμορφωτικός Όμιλος Βελβεντού «Ο Πίερος», η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών Βελβεντού «Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» καθώς και ορειβατικός και κυνηγετικός σύλλογος. Παράλληλα, τόσο στην Ελλάδα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) όσο και στο εξωτερικό (ΗΠΑ, Γερμανία και Αυστραλία) λειτουργούν πολιτιστικοί σύλλογοι απαρτισμένοι από άτομα που έλκουν την καταγωγή τους από το Βελβεντό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, Λαογραφικοί αντίλαλοι του Βελβεντού, β΄έκδοση Νοέμβριος 1992,
2. Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Έκδοση Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών).
3. Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008.
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Διαβάστε επίσης:
H ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.